ÇEVRE ÖLÇÜM VE ANALİZ LABORATUVARLARI YETERLİLİK YÖNETMELİK TASLAĞI ÇEVRE MÜHENDİSLERİ ODASI GÖRÜŞÜ
| Taslağın Geneli Üzerindeki Görüş ve Değerlendirme | Teklif | |
| Çevre sorunlarının tespiti, analizi ve çözümü yönünde çevre laboratuarlarının önemi gün geçtikçe artmaktadır. Bu alanın teknik, bilimsel ve etik bir biçimde yapılandırılması da bu önemle birlikte olmazsa olmazlardandır.
Yönetmelik taslağı incelendiğinde ön yeterlik uygulamasının kaldırıldığı ve akredite laboratuarların yeterlilik belgesi alabileceği görülmektedir. Bu durum laboratuar kurma sürecini zorlaştırmaktadır. Mevcut durumda TÜRKAK başvurusu ardından ön yeterlik belgesi alıp ölçüm ve analiz yapmaya başlayabilen laboratuarlar taslakta yer alan değişikliklerden sonra yatırımlarını geri döndürmek için 1 yıldan uzun sürebilen sürede beklemek durumunda kalacaktır. Kuşkusuzdur ki bu değişiklik laboratuar sayısını azaltacaktır. Uzun vadede tekelleşme ve maddi gücü yüksek olan laboratuarların sektörde maddi güçlerinden daha büyük paylar almalarına sebep olacaktır. Büyük laboratuarlar daha büyük olacakken küçük laboratuarlar ortadan kaldırılacaktır. Taslak bu hali ile haksız rekabete neden olacaktır.
Çevre mühendisliği disiplini gün geçtikçe mesleki birikimini çevre sorunlarının önlenmesi, çözümü, azaltılması ve yönetimine dair geliştirmektedir. Çevre görevlisi, ÇED, kentsel alt yapı v.b. konularında yeni gelişmeleri takip eder ve bu gelişmeleri sorunların çözümüne dönük olarak uygular durumdadır. Çevre laboratuarları da bu kapsamda değerlendirilmekte ve çevre mühendisleri aldığı eğitimler bu alanda öncü rol üstlenmektedir. Temel kimya, organik kimya, çevre kimyası, mikrobiyoloji, arıtma teknolojileri, atık yönetimi, hava kirliliğinin kontrolü, emisyon v.b. çevreye dair her konu üniversitelerin çevre mühendisliği bölümlerinde temel eğitim olarak verilmektedir. Bu eğitimlere dair pratik ve teorik çalışmalar yapılmaktadır. Bu kapsamda çevre mühendislerinin çevre laboratuarlarında çalışmaları yapılan işin bilimsel ve teknik alt yapı ile gerçekleştirilmesini sağlayacak ve Bakanlık tarafından yapılan çevre denetimi ve izleme süreçlerinin verimli sürdürülmesini sağlayacaktır.
Çevre laboartuvarları çevre alanındaki teknik bilginin ve teknolojinin yoğun kullanıldığı, çevre mevzuatı ve çevre literatürüne dayalı iş ve işlem yürüten laboratuarlardır. Bu nedenle, çevre laboratuarları herkesin çalışabildiği laboratuvarlar olmaktan çıkartılmalı, çevre alanında en derin bilgi ve deneyime sahip çevre mühendisleri ön planda tutularak diğer ilgili bazı meslek disiplinlerini de içerecek şekilde kısıtlanmalıdır. Herkesin her işi yaptığı, uzmanlaşmanın öneminin olmadığı dönemleri geride bırakmış bir çevre laboratuarları sektörü oluşturmak için bu, son derece önemlidir.
TMMOB Çevre Mühendisleri Odası Anayasanın 135. Maddesine dayanılarak Türk Mühendis ve Mimar Odaları Birliği altında kurulmuş "kamu kurumu" niteliğinde bir meslek odasıdır. Ülkemizin dört bir yanına yayılmış idari yapısı ve 10.000i aşan üyesi ile birlikte teknik ve idari alt yapıya sahip, kurumsallaşmış bir odadır. Çevre alanına dair eğitimler, teknik ve bilimsel yayınlar yapmakta, yeni gelişmeleri çevre sektörü ile buluşturmaktadır. Kamu kurumu niteliğine sahip olması nedeniyle çevre alanında bağımsız, tarafsız, şeffaf ve hesap sorulabilir bir yapıya sahiptir. Bu anlamda çevre mevzuatında yönetişim perspektifi ile "paydaş" olarak etkin bir biçimde yer almaktadır. Çevre görevlisi ve çevre danışmanlık hizmetlerinde de yine etkin bir paydaş olarak rol almaktadır. Çevre mevzuatındaki bütünlüğün sağlanabilmesi adına yapılan mevcut düzenlemede Çevre Mühendisleri Odası mutlak olarak rol almalıdır. Tıpkı çevre danışmanlık firmalarında olduğu gibi çevre laboratuarlarında da Büro Tescil Belgesi zorunluluğu getirilmelidir. TMMOB Çevre Mühendisleri Odasının 22.04.2009 tarih ve 27208 Sayılı Resmi Gazetede yayımlanarak yürürlüğe giren Serbest Çevre Mühendisliği Hizmetleri Uygulama, Tescil, Denetim ve Asgari Ücret Yönetmeliğinde laboratuar hizmetleri de kapsanmakta dolayısı ile hukuki olarak bu alanda çalışma yapacak çevre mühendislerinde Oda kaydı ve bu alanda çalışma yapacak firmalar, laboratuarlar ise Büro Tescil Belgesi almak zorundadırlar. Bu düzenlemenin yönetmelikte yer alması oluşabilecek hukuki hataların önlenmesini sağlayacak, çevre laboratuarlarının bağımsız bir yapı tarafında da denetlenmesini sağlayacak, o alanda çalışacak kişilerin hukuki haklarını koruyacak, ücret tarifesinin kontrolünü kolaylaştıracak ve çevre alanında önemli faaliyet yürüten laboratuarların etik dışı davranışlarının tespitini kolaylaştıracaktır.
| Ön yeterlilik süreci taslağa yeniden eklenmelidir.
Çevre laboratuarlarına Büro Tescil Belgesi zorunluluğu getirilmelidir.
Çevre laboratuarlarında çalışabilecek meslek disiplinleri çevre mühendisliği başta tutulmak üzere bazı ilgili birkaç meslek disiplini ile kısıtlanmalıdır. | |
| Taslak Maddesi | Görüş ve Değerlendirme | Teklif |
| Genel İlkeler MADDE 5 - (3) Yetkili laboratuvarlar aşağıdaki ilkelere uyar: c) Laboratuvar hizmeti dışında çevre danışmanlık, gözetim ve ÇED hizmeti veren kurum ve kuruluşlar, laboratuvar hizmeti ile ilgili personeli ayrı tanımlamak zorundadır ve işlerini üstlendikleri firmalara ait izin, iç izleme ve denetime esas teşkil edecek ölçüm ve analizleri yapamazlar.
| Tarafsızlık ilkesi gereği laboratuvarların izin ve denetime esas teşkil edecek ölçüm ve analizleri yapmaları durumunda aynı firmaya denetim-danışmanlık hizmeti vermemeleri konusundaki yargıya katılmakla birlikte iki hizmet içinde ayrı personeller tanımlanması gerekliliği danışmanlık hizmeti vermek isteyen laboratuvarlara ek olarak en az üç personel istihdamı gerektirmektedir. Sektörün mevcut durumu göz önünde bulundurularak danışmanlık ve ölçüm fiyatları ile laboratuvarların istenilen sayıda personeli istihdam etmeleri mümkün görülmemektedir. Bununla birlikte laboratuvar hizmeti verilen firmaya danışmanlık hizmetlerinin verilmemesi, Madde 5 b bendi ile sağlanılmak istenilen tarafsızlık ilkesini karşılamakta olup ayrı personel tanımlaması yapılsa da yapılmasa da tarafsızlık şartı sağlanmaktadır. Aynı kişilerin kazanç sağladığı ve aynı kişiler tarafından yönetilen iki farklı şirketin farklı personeller istihdam etse bile aynı amaç ve ticari kaygı için çalışması tarafsızlık ilkesine daha çok zarar vermektedir. Gerçek anlamda bir tarafsızlık sağlanması için Laboratuvar hizmeti dışında çevre danışmanlık, gözetim ve ÇED hizmetleri veren kurum ve kuruluşların ayrı personel tanımlamak yerine müşterilerine iki hizmetten sadece birini sunmaları yeterli olacaktır. Bu durum daha etik ve tarafsız bir çalışma sağlayacaktır.
| c) Laboratuvar hizmeti dışında çevre danışmanlık, gözetim ve ÇED hizmeti veren kurum ve kuruluşlar, işlerini üstlendikleri firmalara ait izin, iç izleme ve denetime esas teşkil edecek ölçüm ve analizleri yapamazlar.
|
| Personel güvenliği MADDE 8 -
| Son zamanlarda çevre laboratuarlarında özellikle bacagazı ölçümleri esnasında ölüm ve yaralanmalarla sonuçlanan iş kazaları gerçekleşmektedir. Çevre ve Şehircilik Bakanlığı oluşturduğu Yönetmelik ile bu denli önemli bir konuda kendi üzerine düşen sorumluluğu almalı personel güvenliği ile ilgili oluşturduğu maddeye teklif edilen fıkraları da eklemelidir. | (4) Laboratuvarlar, ölçüm ve analizde görevlendirdikleri personeline periyodik olarak ilk yardım eğitimi aldırmalı ve bu eğitimleri kayıt altına almalıdır. (5) Ölçüm personelinin olası kazalara yönelik ölçüm sahasında ilk yardım çantası bulundurması zorunludur. (6) Ölçüm koşullarının personel güvenliği açısından uygun olduğuna dair ölçüm öncesi tutanak tutulmalı ve bu tutanak ölçüm personeli ile tesis sorumlusu tarafından imzalanacak aksi halde ölçüm gerçekleştirilmeyecektir.
|
| Kayıt ve defter tutma MADDE 10 - (4) Laboratuvarlar tarafından tutulan tüm kayıtlarda aşağıda yer alan asgari şartlar yerine getirilir: a) Kayıtlar, silinmez özellikte kalemle yazılır. b) Kayıtlarda hata olduğunda hataların üzeri yazı okunabilecek şekilde çizilir ve yanına doğru değeri yazılarak, düzeltmeyi yapan kişi tarafından paraflanır veya imzalanır. c) Kayıtların elektronik ortamda muhafaza edilmesi durumunda orijinal kayıtların kaybolmasını ya da değiştirilmesini önlemek için gerekli tedbirler alınır. ç) Laboratuvarda oluşan tüm teknik kayıtların kontrolünün ve takibinin yapılabilmesi için gerekli önlemler alınır. | Laboratuarda oluşan kayıtların hangi personel tarafından tutulduğunun resmi ve hukuki geçerliliği olacak şekilde belirlenebilmesi, hem olası hukuki süreçlerde hem de denetimlerde netlik sağlayacaktır. | d) Laboratuvarda oluşturulan tüm kayıtlar, kaydın kim tarafından tutulduğunu gösterir şekilde paraflanır veya imzalanır. |
| Kapsam genişletme MADDE 13 - (1) Çevre Ölçüm ve Analizleri Yeterlik Belgesine sahip laboratuvarlar, kapsam genişletme talebini yalnızca akredite olan parametrelerde yapabilir.
| Madde 12 kapsamında Yeterlik Belgesini alan kurum TS EN ISO/IEC 17025 kapsamında akredite olduğundan, standardın şartlarını sağlıyor demektir. Bu nedenle kapsam genişletme yapacağı parametre Bakanlık denetçileri tarafından denetim yapılacağından akreditasyon kısıtlı bir süre için aranmayabilir.
Ayrıca ön yeterlilik sürecinin sistemden çıkarılması taslağın geneli üzerindeki görüşlerimizde belirtilen sebeplerle uygun görülmediğinden bu maddenin mevcut yönetmelikteki şekliyle korunması önerilmektedir. | Bu madde mevcut yönetmelikteki ilgili madde ile aynı şekilde oluşturulmalıdır. |
| Laboratuvarlar arası işbirliği MADDE 17 (5) İlk defa belge alan laboratuvarlar belge başlangıç tarihinden itibaren 1 (bir) yıl süre ile numune alma kapsamında işbirliği yapabilir.
| Bu bent aynı maddenin 4. Bendi ile çelişmektedir. | Bu madde kaldırılmalıdır. |
| Personel MADDE 20- (1) c) Özel laboratuvarlarda, laboratuvar sorumlusunun, laboratuvar kapsamında yer alan ölçüm/analizler hakkında teknik bilgiye sahip olması, en az 3 yıl kamu veya özel laboratuvar tecrübesinin veya tez konusu laboratuvar çalışması gerektiren en az yüksek lisans derecesinin olması gereklidir. Bir laboratuvarda belge kapsamına bağlı olarak ihtiyaç olması durumunda birden fazla laboratuvar sorumlusu bulunabilir. (2) Laboratuvarda laboratuvar sorumlusunun, kalite yöneticisi veya temsilcisinin; üniversitelerin mühendislik fakülteleri, fen edebiyat fakülteleri, su ürünleri fakültelerinin ilgili teknik bölümlerinden mezun olması zorunludur (3) Laboratuvarda ölçüm ve analiz yapacak personelin çalışacağı kapsamla ilgili olarak; üniversitelerin mühendislik fakülteleri, fen edebiyat fakülteleri, su ürünleri fakültesi, veya meslek liselerinin, teknik liselerin veya meslek yüksek okullarının çevre, kimya, gıda, makine ve elektrik/elektronik veya laboratuvar ile ilgili bölümlerinden, mezun olması zorunludur.
| Çevre Ölçüm ve Analiz Laboratuarları Çevre Mühendisliği alanında çalışmaktadır. Kullandıkları mevzuat çevre mevzuatıdır. Bu nedenle teknik kadronun başında, laboratuar sorumlusu, kalite yöneticisi veya kalite yöneticisi temsilcisi mutlaka çevre mühendisi olmalıdır. 22.04.2009 tarih ve 27208 Sayılı Resmi Gazetede yayımlanarak yürürlüğe giren Serbest Çevre Mühendisliği Hizmetleri Uygulama, Tescil, Denetim ve Asgari Ücret Yönetmeliği ve çevre mühendisliği eğitimi bu madde için önemli gerekçelerdir. Laboratuar da çalışacak meslek disiplinleri çok genişletilmiştir. Bu alanın daha bilimsel ve teknik kalabilmesi adına meslek disiplinleri ilgisizlikleri nedeniyle daraltılmalıdır. | (1) c) Özel laboratuvarlarda, laboratuvar sorumlusunun, laboratuvar kapsamında yer alan ölçüm/analizler hakkında teknik bilgiye sahip olması, en az 3 yıl kamu veya özel laboratuvar tecrübesi olan çevre mühendisi olması gereklidir. Bir laboratuvarda belge kapsamına bağlı olarak ihtiyaç olması durumunda birden fazla laboratuvar sorumlusu bulunabilir.
(2) Laboratuvarda kalite yöneticisi veya temsilcisinin; üniversitelerin çevre mühendisliği bölümünden mezun olması zorunludur (3) Laboratuvarda ölçüm ve analiz yapacak personelin çalışacağı kapsamla ilgili olarak; üniversitelerin çevre mühendisliği bölümlerinden, mezun olması zorunludur.
|
| Asgari fiyat tarifesi MADDE 23 - (1) Laboratuvar, Çevresel Etki Değerlendirmesi apsamında yapılan ölçüm ve analizler de dahil olmak üzere çevre mevzuatına esas teşkil edecek sonuçları Bakanlığa veya Bakanlık tarafından denetim yetkisi devri yapılmış resmi kurum ve kuruluşlara ibraz edilecek izin, iç izleme ve denetime ilişkin ölçüm ve analizlerde, Bakanlıkça belirlenen asgari fiyat tarifesinin altında ücret uygulayamaz; ancak, 4/1/2002 tarihli ve 4734 sayılı Kamu İhale Kanunu kapsamında alınacak ölçüm ve analiz hizmetleri için Bakanlıkça belirlenen fiyat tarifesinin uygulanması zorunluluğu aranmaz. | Asgari fiyat tarifesi bakanlık ile koordinasyonlu olarak Çevre Mühendisleri Odası tarafından belirlenmelidir. Sektörde uygulanan fiyatlardan Kamu İhale Kanunu kapsamındaki işler muaf tutulmamalıdır. Benzer bir uygulama çevre danışmanlık hizmetleri için de önümüzdeki süreçte gündeme gelecektir. Öte yandan, bakanlığın teşkilat yapısında değişiklik olmadan önce Çevre Mühendisleri Odası ve Bakanlık arasında bir dizi toplantı gerçekleştirilmiş ve danışmanlık hizmeti ücret tarifesinin belirlenmesi yönünde olumlu adımlar atılmıştır. Görüşmeler devam edecektir. Benzer bir uygulamanın da bu yönetmelik kapsamında yapılması bütünlüğü sağlayacak ve bakanlığın üzerindeki yükün azaltılmasının önünü açacaktır. Çevre Mühendisleri Odasının kamu kurumu niteliğinde ve hesap sorulabilir olması da bu süreci sağlıklı hale getirecektir. | (1) Yetkili laboratuvarlar, çevre mevzuatına esas teşkil edecek sonuçları Bakanlığa veya Bakanlık tarafından denetim yetkisi devri yapılmış resmi kurum ve kuruluşlara ibraz edilecek izin, izleme ve denetime ilişkin ölçüm ve analizlerde, Çevre Mühendisleri Odasınca belirlenen asgari fiyat tarifesinin altında ücret uygulayamaz.
|
| Bildirim zorunluluğu MADDE 24
Belge Başvurusu MADDE 26
Belge yenileme MADDE 33
| Laboratuarın ana faaliyeti çevre mühendisliği alanında gerçekleşmekte olduğundan laboratuvarlardan ÇMO Büro Tescil Belgesi talep edilmelidir.
Büro Tescil Belgesi, laboratuarların asgari ücret tarifesine uyumunun kontrolü, çalışanların SSK gibi önemli hukuki haklarının takibi, laboratuarların bağımsız kamu kurumu niteliğine sahip başka bir gözle değerlendirilebilmesi, yaşanacak sorunlarda Odanın da katkı verebilmesi adına oldukça önemlidir. | İlgili maddelerde, Çevre Ölçüm ve Analiz Laboratuarlarından TMMOB ÇMO Büro Tescil Belgesi istenmelidir. |
| Başvuru kabulü MADDE 28 - (2) Eksiklikleri bulunmayan veya eksiklikleri tamamlanmış olan laboratuvar, en geç üç ay içerisinde yerinde inceleme yapılacak şekilde programa alınır. | Tüm ölçüm analizler için hazır olan bir laboratuvara denetime gelinmesi için 3 aylık süre çok uzundur. | (2) Eksiklikleri bulunmayan veya eksiklikleri tamamlanmış olan laboratuvar, en geç bir ay içerisinde yerinde inceleme yapılacak şekilde programa alınır.
|
| Belgeyi askıya alma MADDE 38 | Çevre ve Şehircilik Bakanlığının kendi yetkisini özel ve kamu laboratuarlarına devrettiği bu yönetmelik ile çevre sorunlarının tespitine ve çözümüne yönelik laboratuvarlar tarafından bilgi üretilmekte ve bu bilgi çevre izin-lisans sürecine, Çevre Kanunu kapsamında yapılan denetimlerine temel teşkil etmektedir. Bu nedenle, laboratuarlara dair koşullar daha net ve olası hatalardan caydırıcı olmalıdır. Bu madde ile laboratuarlara 200 puan verilmekte ve taslağın Ek-1inde tanımlanan hatalar üzerinden bu puanlar geri alınmaktadır. Ek-1deki puanlar incelendiğinde en yüksek ceza 40 puandır bu durumda laboratuvarların büyük hataları 5 defa gerçekleştirmelerine izin verilmektedir. | Mevcut yönetmelik hükümleri puanlama sistemi kaldırılarak korunmalıdır.
Ayrıca belgeyi askıya alma maddeleri arasına "Çevre mevzuatına esas teşkil edecek izin, izleme ve denetime ilişkin ölçüm ve analizlerde, Çevre Mühendisleri Odasınca belirlenen asgari fiyat tarifesinin altında ücret uygulanması" ve "Çevre Mühendisleri odası Büro tescil Belgesinin bildirilmemesi veya vize edilmemesi" ile ilgili cezai hükümler de eklenmelidir.
|