RAPOR

  

KOCAELİ BÜYÜKŞEHİR BELEDİYESİNCE İNŞAASI PLANLANAN

"KENTSEL KATI ATIKTAN ENERJİ ÜRETİM TESİSİ"

ADI ALTINDA YÜRÜTÜLEN PROJEYE İLİŞKİN DEĞERLENDİRME

 Hazırlayan; 

KOCAELİ AKADEMİK ODALAR BİRLİĞİ

 

İZMİT, 2017

 

KOCAELİ AKADEMİK ODALAR BİRLİĞİ

 

Çevre Mühendisleri Odası Kocaeli Şubesi

Kocaeli Tabip Odası

Kocaeli Barosu

Orman Mühendisleri Odası Kocaeli Temsilciliği

Ziraat Mühendisler Odası Kocaeli Temsilciliği

Makina Mühendisleri Odası Kocaeli Şubesi

Kimya Mühendisleri Odası Kocaeli Şubesi

Jeoloji Mühendisleri Odası Kocaeli Temsilciği

Kocaeli Yüksek Öğrenim Derneği

Kocaeli Serbest Muhasebeci ve Mali Müşavirler Odası

İnşaat Mühendisleri Odası Kocaeli Şubesi

Mimarlar Odası Kocaeli Şubesi

Peyzaj Mimarlar Odası Kocaeli Temsilciliği

Harita ve Kadastro Mühendisleri Odası Doğu Marmara Temsilciliği

Şehir Planlamacıları Odası Kocaeli Temsilciliği

Kocaeli Diş Hekimleri Odası

Kocaeli Eczacı Odası

Kocaeli Veteriner Hekimleri Odası

 

 

 

 

KOCAELİ BÜYÜKŞEHİR BELEDİYESİNCE İNŞAASI PLANLANAN

"KENTSEL KATI ATIKTAN ENERJİ ÜRETİM TESİSİ"

ADI ALTINDA YÜRÜTÜLEN PROJEYE İLİŞKİN DEĞERLENDİRME RAPORU

 

1.      GİRİŞ:

Kocaeli `de 2016 yılının başından beri medyada ve görsel basında Kocaeli Büyükşehir Belediyesi(KBB)tarafından yapılması planlanan  "Kentsel Katı Atıktan Enerji Üretim Tesisi" adı altında evsel atıkların bertarafı kapsamında sürdürülen çalışmalarla ilgili haberler gündemde yer almaktadır. Kentimizde aşırı hassasiyet yaratan bu konu, şehrin Akademik Odalar Birliği tarafından tüm boyutlarıyla, bilimsel ve gerçekçi yaklaşımla değerlendirilmiş ve bu rapor hazırlanmıştır. Konuya ilişkin haberlerin medyada yayınlanmasının ardından  "Kocaeli Akademik Odalar Birliği"  bir araya gelerek bu konuya ilişkin uzmanlıkları kapsamında bir çalışmayı başlatmışlardır.  Bu oluşumda; Çevre Mühendisleri Odası Kocaeli Şubesi, Kocaeli Tabip Odası, Elektrik Mühendisleri Odası Kocaeli Şubesi, Orman Mühendisleri Odası Kocaeli Temsilciliği, Ziraat Mühendisleri Odası Kocaeli Temsilciliği, Makina Mühendisleri Odası Kocaeli Şubesi, Kimya Mühendisleri Odası Kocaeli Şubesi, Kocaeli Yüksek Öğrenim Derneği, Kocaeli Serbest Muhasebeci ve Mali Müşavirler Odası, İnşaat Mühendisleri Odası Kocaeli Şubesi, Mimarlar Odası Kocaeli Şubesi, Peyzaj Mimarları Odası Kocaeli Temsilciliği, Kocaeli Barosu, Harita ve Kadastro Mühendisleri Odası Doğu Marmara Temsilciliği, Jeoloji Mühendisleri Odası Kocaeli Temsilciği, Kocaeli Eczacı Odası ve Kocaeli Veteriner Hekimleri Odası, Kocaeli Diş Hekimleri Odası Başkan ve temsilcileri, birlikte özveriyle çalışmışlardır. Temsilcilerin katıldığı çok sayıda toplantı gerçekleştirilmiştir. Bu kapsamda, konuyla ilgili olarak,31/10/2016 tarihinde Kocaeli Büyükşehir Belediyesi Genel Sekreterliğinden atık tesisi konusunda brifing alınmıştır. Bunun sonrasında yapılan toplantıda, yapılması planlanan atık yakma tesisi ile ilgili olarak yapılmaya çalışılan projeyi detaylarıyla öğrenmek amacıyla hazırlanan 30 adet soru, tekrar Kocaeli Büyükşehir Belediyesi`ne cevaplanması için yazılı olarak iletilmiştir. Bu konuları içeren teknik toplantı, 22/12/2016 tarihinde, Kocaeli Büyükşehir Belediye`sinde gerçekleştirilmiştir. Bu toplantıda, karşılıklı görüş alışverişi yapıldıktan sonra, İzaydaş genel müdürlüğünün daveti üzerine odalarımızı temsilen bir grup İzaydaş `ı ziyaret etmiş ve tesisle ilgili ayrıntılı bilgi almış ardından proje kapsamında inşa edilmesi planlanan tesisin KBB ilgililerince yapılması öngörülen yer heyet tarafından gezilerek görülmüş, yerle ilgili ayrıntılı bilgi bu kez bizzat alanda KBB yetkililerinin aktarımıyla paylaşılmış ve durum detayları ile değerlendirilerek işbu rapor hazırlanmıştır.

2.      AMAÇ:

Kentler, tüm kent yaşayanlarının ve dinamiklerinin ortak yaşam alanıdır. Akademik Meslek Odaları Birliği olarak; yaşam alanlarımızın geliştirilmesi, sürdürülebilir kılınması ve gelecek kuşaklara sağlıklı yaşam alanları olarak ulaştırılması sorumluluğu ile kamusal alanda bu sorunların çözümü temelinde yatırımcı işleviyle görev ve sorumluluk yürütmekte olan kurum ve kuruluşlarımızın hata yapmasını azaltacak ve kent yaşamını riske atacak olası olumsuz sonuçların önlenmesine katkı sunmayı vazgeçilmez görev ve sorumluluğumuz olarak değerlendirmekteyiz. 

Bu çerçevede temel amacımız, Kocaeli`de atık yönetimi ve bertaraf yöntemleri konusunda halkımızı doğru bir şekilde bilgilendirmek. Kocaeli Büyükşehir Belediyesinin yapmayı planladığı ve kamuoyuna açıkladığı "Kentsel Katı Atıktan Enerji Üretim Tesisi" projesi ile ilgili olarak değerlendirme ve önerilerimizin projenin tarafları ve kamuoyuyla paylaşılarak konunun muhataplarının ve kent kamuoyunun doğru bilgilendirilmesine katkı sunmaktır.

3.      KAPSAM

3.1. Gelişmiş Ülkelerde Atık Yönetimi ve Atık hiyerarşisi

3.1.1. Atık Bertaraf Yöntemleri

·         Ülkelerin gelişmesine paralel olarak üretilen atık miktarlarında farklılıklar bulunmaktadır. Kocaeli `de kişi başı atık miktarı, 1 kg/gün iken, Avrupa ülkelerinden Almanya`da kişi başı atık miktarı 1,7 kg/gün,  Danimarka`da 2 kg/gün, Hollanda`da 1,5 kg/gün, İsviçre`de ise 2 kg/gün `dür.

Atıkların ortadan kaldırılması için uygulanan metotlar:

1.      Entegre Katı Atık Yönetim Sisteminin birinci önceliği, kaynakta ayırma ile üretilen atık miktarının azaltılmasıdır.

2.      Kompostlaştırma: Organik maddenin, kontrollü şartlar altında humus ve humus benzeri stabil ürüne kadar biyolojik olarak ayrışmasıdır. Sonuçta, gübre ve toprak şartlandırıcısı olarak kullanılabilecek, bir ürün elde edilir.

3.      Biyometanizasyon: Organik artıkların oksijensiz ortamda(anaerobik fermantasyon) parçalanması işlemidir.

4.      Termal sistemler

a.       Yakma: Yanabilir atıkların inert bir kalıntıya (kül, cüruf) dönüştürülmesi işlemidir.

b.      Piroliz: Oksijensiz ortamda yakmadır. Uygulamada organik bir atığa dışarıdan ısı enerjisi aktarılır.

c.       Gazifikasyon: Gazifikasyonda sınırlı miktarda oksijen sisteme verilir ve bunun sonucunda oluşan oksidasyon ile sistem kendi kendinin sürekliliğini sağlayabilecek miktarda ısı üretir.

d.      Düzenli Depolama Yöntemi: Düzenli depolama; katı atıkların çevre problemleri oluşturmayacak şekilde, kademeli olarak zemin üzerinde depolanarak bertaraf edilmesidir. Düzenli depolama yöntemi, katı atıkların bertarafı konusunda en fazla uygulanan yöntemdir. Maliyeti daha azdır. Diğer yöntemlerden hangisi kullanılırsa kullanılsın sonuçta yine depolanması gereken artıklar (kül, cüruf ve benzeri artık ve atıklar) açığa çıkmaktadır. Bu nedenle, düzenli depolama işleminin tekniğine uygun olarak yapılması, yeraltı ve yüzey sularının kirlenmesinin önlenmesi açısından oldukça önemlidir.

·         Avrupa`nın gelişmiş ülkelerinde atıklar kaynağında ciddi bir şekilde ayrıştırılarak toplanmakta ve ayrılan atık türlerine göre aşağıdaki yöntemler birlikte kullanılmaktadır;

ü  Ambalaj Atıklarının Geri Dönüşümü (atıkların %30`u)

ü  Kompost/Biyogaz (atıkların % 22`si)

ü  Yakarak Enerji Üretimi(atıkların % 43`ü)

ü  Düzenli Depolama (atıkların % 5`i)

Not: Yüzde değerleri, Almanya-Danimarka-Avusturya-Hollanda ülkelerine ait verilerin ortalamasıdır.

3.1.2. Atık yakma tesislerinde yer seçiminde dikkate alınması gereken evrensel kriterler:

Kocaeli Büyükşehir Belediyesinin projesinde yapmayı planladığı "Kentsel Katı Atıktan Enerji Üretim Tesisi" aslında bir "Atık Yakma Tesisi" dir.

Yakma tesisi yapılacak yer için dikkate alınması gereken kriterler

1.      Bertarafı söz konusu olan bölgede katı artık bilançosu (türü, miktarı, yapısı)

2.      Trafik, trafik yükü

3.      Tesisin tanımı, tasarımı

4.      Yerel koşullar; topoğrafyası, hidrolojik, hidrojeolojisi, zeminbilgileri, minerolojik özellikleri, su ekonomisi ve meteorolojik durumları  (hakim rüzgar yönü vb.)

5.      Yol bağlantıları

6.      Maliyeti

7.      Su, elektrik, kanalizasyon bağlantıları

8.      İnşaat planları

9.      Hidrojeolojik bilirkişi raporu

10.  Zemin mekaniği

11.  Güvenilir kurumlardan; yüzey suları, yeraltı  sularını kirletip kirletmeyeceği konusunda belgelerin alınması gerekmektedir.

12.  Yakma tesisi tercihen ticari ya da sanayi bölgelerinde veya başka katı atık yönetim tesislerinin komşuluğunda bulundurulmalıdır.

13.  Taşıma mesafesi işletme maliyetini önemli derecede etkiler. Tesisin Ana ulaşım arterlerine yakın olması avantajdır.

14.  Üretilen elektrik enerjisinin satılması için elektrik şebekesine bağlanması gerekir. Tesisten şebekeye kurulacak bağlantı hattının kısalığı enerji kaybı ve inşaat maliyetini düşürür.

15.  Tesisin buhar ya da ısı enerjisini kullanan müşterilerine yakın olması tercih sebebidir

16.  Her bertarafı yöntemi sonucunda kalan artık için mutlaka deponi alanına ihtiyaç vardır.

Yakma tesisinde kalan atıklar için kurulacak deponi yerinin özellikleri;

1.      İçme suyu ve termal su kaynaklarının koruma bölgesi dışında olmalı

2.      Yeraltı suyu 3m veya daha derin olmalı

3.      Sel ve deprem bölgesinde olmamalı

4.      Yerleşim birimlerinden en az 3km, havaalanlarından 5km uzakta olmalı

5.      Hakim rüzgar yönünde olmamalı

6.      Her durumda atığın ulaştırılması mümkün olmalı. (yol ve trafik uygun olmalı)

Deponi yerinde koruma önlemleri;

1.      Yeraltı suyu korumasının garantiye alınması

2.      Yapay geçirimsizlik tabakası oluşturmak

3.      Kontrol kuyuları yardımı ile yeraltı suyunu gözlemek

4.      Sızıntı sularının arıtılması

5.      Akıntı profiline dikkat edilmeli

6.      Sel ve baskın sularına karşı önlemlerin alınması

7.      Kaymalara karşı önlemlerin alınması

8.      Uygun baca yüksekliğinin yapılarak gazların toplanması

9.      Yakma tesislerinde son ve kalıntısız yanmanın gerçekleştirilmesi

10.  Ses ve gürültü duvarlarının yapılması

3.2. Türkiye`de Atık Yönetimi ve Atık hiyerarşisi

3.2.1. Evsel Atık Yakma Tesisi ile ilgili yasal mevzuat:

Atıkların Yakılmasıyla ilgili Yönetmelik

Tesis,06.10.2010 tarih ve 27721 sayılı resmi gazetede yayınlanan Yakma Yönetmeliğini özelliklerini taşımalıdır.

Tanımlar

MADDE 4 – (1) Bu Yönetmelikte geçen;

Yakma tesisi:

Atık kabul birimi, geçici depolama birimi, ön işlem birimi, atık besleme ve hava besleme sistemleri, kazan,  baca gazı arıtım sistemleri, yakma sonucu oluşan kalıntıların düzenli depolanması ve atıksuların arıtılması için tesis içinde yer alan birimler, baca, yakma işlemlerini kontrol etmek ve yakma şartlarını izlemek ve kaydetmek için kullanılan ölçüm cihazları ve sistemler de dahil olmak üzere tesiste yer alan bütün birimleri  kapsayan, ortaya çıkan yanma ısısını geri kazanabilen veya kazanamayan, atıkların oksitlenme yoluyla yakılması, piroliz, gazlaştırma veya plazma işlemleri gibi diğer termal bertaraf işlemleri de dahil olmak üzere, termal yolla bertarafına yönelik her türlü sistemi ifade eder.

Yakma tesisleri için yer seçimi izni verilmesi

MADDE 6 – (1) Yakma tesisi kurmak isteyen özel ve tüzel kişiler; yakma tesisi kurmak üzere seçtikleri yer için meri mevzuat çerçevesinde, Mahalli Çevre Kurulu kararı ve Bakanlığın uygun görüşü ile mahallin en büyük mülki idare amirinden izin almak ve imar planına işletmek zorundadır.

(2) Yapılan denetimlerde, tesisin lisansa uygun olarak çalıştırılmadığı, 29/4/2009 tarihli ve 27214 sayılı Resmî Gazete `de yayımlanan Çevre Kanununca Alınması Gereken İzin ve Lisanslar Hakkında Yönetmeliğin 15 inci madde hükümlerinin yerine getirilmediği, ilgili ölçümlerin düzenli olarak yapılmadığı veya kaydedilmediğinin tespit edilmesi halinde işletmeciye yasal işlem uygulanır.

Lisans almaya ilişkin hükümler

MADDE 7 – (1) Yakma veya beraber yakma tesisleri Bakanlıktan lisans almakla yükümlüdür.

Deneme yakması

MADDE 8 – (1) Çevre Kanununca Alınması Gereken İzin ve Lisanslar Hakkında Yönetmelik tarafından düzenlenen geçici faaliyet belgesi süresi dâhilinde deneme yakması yapılır. Bir atık yakma tesisinin işleticisi lisans almadan önce, tesiste yakılacak atığı analiz etmek, atık besleme hızına bağlı olarak ortaya çıkacak emisyon ve atık sularla ilgili standartları sağladığını ispat etmek amacıyla sürekli ölçüm cihazı ile üç ay süreyle deneme yakması yapmakla yükümlüdür.

İşletme koşulları

MADDE 10  -

(6) Yakma ve beraber yakma tesisleri, yakma fırınına atık beslemesini aşağıdaki durumlarda engelleyecek bir otomatik sisteme sahip olur ve bu sistemi:

            a) Başlangıçta, durum itibariyle minimum 850 °C veya 1100 °C sıcaklığa ulaşılana kadar,

            b) Durum itibariyle minimum 850 °C ve 1100°C sıcaklığın muhafaza edilemediği zaman,

            c) Bu Yönetmelik gereğince yapılması gereken sürekli ölçümlerde, arıtma cihazlarının arıza yapması veya bozulması gibi nedenlerle herhangi bir kirletici parametrenin emisyon limit değerinin aşıldığının belirlenmesi durumunda kullanır.

Atık Yakma Tesisinin Teknik Özellikleri neler olmalıdır?

·      Tesis, Avrupa Parlamentosunun 2000/76/EC Atık Yakma Direktifine, Çevre mevzuatına uygun olmalıdır.

·     Tesiste; atık kabul birimi, geçici depolama birimi, ön işlem birimi, atık besleme ve hava besleme sistemleri, kazan,  baca gazı arıtım sistemleri, yakma sonucu oluşan kalıntıların düzenli depolanması ve oluşan proses atık suyunun arıtılması için tesis içinde yer alan birimler, baca, yakma işlemlerini kontrol etmek ve yakma şartlarını anlık olarak izlemek ve kaydetmek için kullanılan ölçüm cihazları ve sistemler de dahil olmak üzere tesiste yer alan bütün birimleri kapsayan, ortaya çıkan yanma ısısını geri kazanabilen sistemleri içermelidir.

·         Yakma fırını, ızgaralı tip ve çift odalı olmalıdır. Atıkların yakılması ızgara üzerinde gerçekleşmelidir. Izgaranın ilk kısmında meydana gelen yanma işlemi için yeterli bir yakıt yatağı ve taşıma kapasitesi, bununla birlikte yanmanın tamamen gerçekleşmesi için yeterli bir kalma süresine ihtiyaç vardır. Bunun için vargel hareketli (stoker tip) ızgara seçilmelidir.

·        Tesisin güncel uluslararası standartlara uygun olarak yapılması zorunludur.

3.2.2. Kocaeli `de Atık Durumu:

·         Konutlardan günde 1.700 ton evsel atık, Endüstriyel kuruluşlardan ise günde 200 ton evsel nitelikli katı atık çıkmaktadır. Bunun yaklaşık olarak 1000 tonu, Batı Kocaeli` den (Gebze-Dilovası-Darıca-Şekerpınar) kalan 900 ton ise, İzmit başta olmak üzere, Doğu ve Güney ilçelerinden üretilmektedir.

·         Gelişmişlik artışına bağlı olarak Kocaeli `de kişi başı atık miktarının artması ve nüfus artışının etkisiyle,  günlük atık miktarının 2020 yılında 2.200 ton, 2025 yılında 2.600 ton, 2030 yılında da 3.200 tona çıkması öngörülmektedir.

·         Kocaeli Büyükşehir Belediyesi verilerine göre; Kocaeli `deki atıkların içeriğinin % 49`unu organik içerikli atıklar,  %31` ini de geri dönüşümlü ambalaj atıkları (kağıt-metal-cam-plastik)oluşturmaktadır. Geri dönüşümlü ambalaj atıklarının hali hazırda% 4,5`i kaynağında ayrı toplanmakta ve geri dönüştürülmektedir. Bu oranlar, Avrupa ortalamasının altındadır.

3.2.3. Kocaeli `de Hâlihazırda Atık Yönetimi:

Kocaeli `de; bir tanesi Dilovası, bir tanesi de İzmit Solaklar mevkiinde olmak üzere iki adet düzenli depolama alanı bulunmakta olup, evsel atıklar bu alanlarda bertaraf edilmektedir.

Dilovası Düzenli Depolama Alanı `nın, en geç 2017 yılı Şubat ayı sonuna kadar, kapasitesini doldurması beklenmektedir. Buranın kapatılması ile o bölgenin evsel atıkları da Solaklar `daki düzenli depolama alanına taşınmaya başlanacak olup iki yıl içerisinde dolacağı ve bunun sonucunda bu alanın ömrünü tamamlayacağı belirtilmektedir. Yapılması planlanan, Kentsel Katı Atıktan Enerji Üretim Tesisi yapılana kadar bu alanın yetmesi mümkün değildir. Şimdiden alternatif bir "B planı" yapılmalı, en kısa sürede depolama alanı ya da küçük ölçekli, farklı bölgelerde başka depolama alanlarının hazırlanması gerekmektedir.

Kocaeli `de atıkların ayırımı işlemi;

Kocaeli `de ülkemizde olduğu gibi, evlerden her türlü atık çıkabiliyor. Örneğin 4 kişilik bir ailenin (anne, baba, iki çocuk) çöpüne baktığımızda; Mutfak atıkları ( gıda, yağ, bitkisel ve hayvansal kökenli atıklar), cam, kağıt, karton, metal gibi atıklardan başka, oyuncak parçaları, piller, oyuncak hamurları, yapıştırıcılar, spreyli boyalar, kuru ve sulu boyalar ve kutuları, çocuk bezleri, böcek ve haşere öldürücü ilaçlar, basınçlı kutular, ilaçlar, şuruplar, şampuan, temizlik malzemeleri, ampuller, floresan lambalar, röntgen filmleri, duman dedektörleri, elektronik malzemeler, gibi daha pek çok sayabileceğimiz, tehlikeli ve radyoaktif atıklar çıkabilir.