MESLEĞİMİZİN, EMEĞİMİZİN GÖZ ARDI EDİLMESİNE YİNE İZİN VERMEDİK!
Tarım ve Orman Bakanlığı Meteoroloji Genel Müdürlüğü tarafından; 21.06.2019 tarihinde 46 sayılı talimat ile "Çevresel Etki Değerlendirmesi Raporlarında Meteorolojik Verilerin Değerlendirmesinde Dikkat Edilecek Hususların Belirlenmesine İlişkin Talimat" yayımlandığı öğrenilmiştir. Söz konusu talimatta; Meteoroloji Genel Müdürlüğü ÇED raporlarındaki hava modelleme faaliyeti yapan mesleğin meteoroloji mühendisi olmaması durumunda, ÇED raporuna olumlu görüş belirtilmeyeceği ifade edilmiştir. Bu sebeple konu ile ilgili Tarım ve Orman Bakanlığı Meteoroloji Genel Müdürlüğüne mesleki haklarını savunmak amacıyla Talimat hakkındaki görüşlerimiz iletilerek bu yanlış, mesleğimizi yok sayan uygulamadan vaz geçilmesi talep edilmiştir. Aynı zamanda konu hakkında Çevre ve Şehircilik Bakanlığına da bilgi verilerek bu hatalı uygulamaya yönelik çalışma yapması talep edilmiştir. Bakanlığın Odamıza iletmiş olduğu resmi yazıdan anlaşıldığı üzere talebimiz karşılık bulmuştur. Yazıların detayları aşağıda yer almaktadır.
Bir kez daha belirmek isteriz ki, ülkemizin çevre sorunlarının çözümünde çevre mühendisliği meslek disiplini öncü rol oynamakta, bilimsel bilgi ile teknik çalışmalara ışık tutmaktadır. Mesleğimizi yok sayan, ülkemizin çevre sorunlarının çözümünden uzaklaşan tüm uygulamalara karşı, üyelerimizden gelen tüm gücümüzle çaba harcamaya devam edeceğiz.
Odamız 05.07.2019 tarih ve 2019.CMO.GM.0627 sayı ile yazmış olduğu Resmi yazıda Tarım ve Orman Bakanlığı Meteoroloji Genel Müdürlüğüne; Kanuni Dayanak, ÇED Raporlarının Meteorolojik ve İklimsel Özellikler ve Hidroloji bölümleri, ÇED Raporlarının Meteorolojik ve İklimsel Özellikler ve Hidroloji bölümleri konularında bilgi iletilmiştir. Söz konusu soruların detayları aşağıda yer almaktadır:
"1. Kanuni Dayanak:
Talimatın Amaç (Madde.1) Maddesinde, "Bu Talimatın amacı, Çevresel Etki Değerlendirmesi Raporlarının, Genel Müdürlük personeli tarafından, meteorolojik verilere göre değerlendirilmesine ilişkin usul ve esasları belirlemektir." şeklinde ifade edilmesine rağmen, Genel esaslar isimli 5. Maddenin (8)inci fıkrasında, Çevresel Etki Değerlendirme raporlarını hazırlayacak firmalara ve üçüncü taraflara dair düzenleme yapıldığı anlaşılmaktadır.
25.11.2014 tarih ve 29186 sayılı Resmi Gazetede yayınlanan "Çevresel Etki Değerlendirmesi Yönetmeliğinin" Yürütme başlıklı 31. Maddesinde yer alan "Bu Yönetmelik hükümlerini Çevre ve Şehircilik Bakanı yürütür" ifadesine göre, üçüncü tarafları ilgilendiren bu tür düzenlemelerin sadece Çevre ve Şehircilik Bakanlığı tarafından yapılması mümkündür.
Diğer taraftan, T.C. Anayasasının Egemenlik başlıklı 6. Maddesinde; "Hiçbir kimse veya organ kaynağını Anayasadan almayan bir Devlet yetkisi kullanamaz." ifadesi de bulunmaktadır.
Yukarıda açıklanan kanuni düzenlemelere rağmen, bahse konu talimat hangi yasal dayanağa istinaden hazırlanmıştır?
Talimatın Dayanak isimli 3. Maddesinde atıf yapılan Çevresel Etki Değerlendirmesi Yönetmeliğinin "Çevresel etki değerlendirmesi sürecinin başlatılması ve komisyonun kuruluşu" başlıklı 8. Maddesinin (4) numaralı fıkrasında ".....Bakanlık tarafından başvuru dosyasındaki bilgiler dikkate alınarak, ilgili kamu kurum ve kuruluş temsilcileri, Bakanlık yetkilileri, proje sahibi ve Bakanlıkça yeterlik verilmiş kurum/kuruluşlardan oluşan bir Komisyon kurulur." tanımlaması ile (8) numaralı fıkrasında "Komisyonda kurum ve kuruluş temsilcisi olarak görev yapan üyelerin, yeterli mesleki bilgi ve deneyime sahip olmaları ve temsil ettikleri kurum/kuruluşların görev alanlarıyla sınırlı olmak üzere görüş vermeye yetkili kılınmış olmaları esastır." tanımlaması yapılmıştır.
ÇED Yönetmeliğinin yukarıda verilen maddelerinin bahse konu talimata nasıl dayanak oluşturduğu anlaşılamamıştır. Yönetmelikte tanımlanan komisyona Meteoroloji Genel Müdürlüğünden sadece yeterli mesleki bilgi ve deneyime sahip Meteoroloji Mühendisleri mi katılmaktadır? Başka bir ifadeyle, ÇED Raporlarının ilgili bölümleri Genel Müdürlüğünüzde sadece yeterli mesleki bilgi ve deneyime sahip Meteoroloji Mühendisleri tarafından mı değerlendirilmektedir?
2. ÇED Raporlarının Meteorolojik ve İklimsel Özellikler ve Hidroloji bölümleri:
Talimatın Genel esaslar isimli 5. Maddesinin (8)inci fıkrasında, "Devlet idareleri ile kamu kurum ve kuruluşlarınca yapılacaklar hariç olmak üzere Genel Müdürlüğe sunulan Çevresel Etki Değerlendirme raporlarının Meteorolojik ve İklimsel Özellikler ve Hidroloji bölümlerinin Meteoroloji Mühendisleri tarafından hazırlanması gerekmektedir." açıklaması yer almaktadır.
ÇED Raporlarının "Bölüm II: Proje Yeri ve Etki Alanının Mevcut Çevresel Özellikleri" bölümlerinde genellikle; Meteoroloji Genel Müdürlüğünden temin edilen Meteorolojik Parametrelere ait temel istatistiki tablo ve grafikler yer almaktadır. Bu bölümde uzmanlık gerektiren meteorolojik değerlendirmeler bulunmamaktadır.
Çevresel Etki Değerlendirmesi, İzin ve Denetim Genel Müdürlüğünün uygulamalarında, projenin türü ve faaliyetten kaynaklanacak emisyonlar dikkate alınarak, ihtiyaç duyulan projelerde Meteoroloji Mühendisi bulundurulması istenildiği bilinmektedir.
3. Emisyon dağılım modeli:
Talimatın Genel Esaslar isimli 5. Maddesinin (5)inci fıkrasında, "Faaliyetten kaynaklanacak emisyonların, Bakanlıkça yayınlanan yönetmeliklerde belirlenen sınır değerleri aşması halinde, meteorolojik verilere bağlı olarak çevresel etkisinin belirlenmesi için uluslararası kabul görmüş ve EPA tarafından önerilen bir emisyon dağılım modeli ile modelleme yapılır. Modelleme işleminde civarda bulunan diğer tesislerinde içerisinde olduğu toplam hava kalitesi etkisi birlikte incelenir. Modelleme çalışmalarında, faaliyet alanını temsil edebilecek meteoroloji istasyonunun veya istasyonlarının uzun yıllar verileri ile uyumlu Temsili Yıl belirlenir ve belirlenen yılın saatlik meteorolojik verileri kullanılır." açıklaması yer almaktadır.
Talimatın Kapsam maddesi dikkate alındığında; Emisyon Dağılım Modelinin de sadece Meteoroloji Mühendisleri tarafından yapılabileceği anlamı çıkmaktadır. Üniversitelerin Çevre Mühendisliği bölümlerinde, Hava Kalitesi ya da Hava Kirliliği konusunda dersler verilmektedir. Ayrıca, TMMOB Çevre Mühendisleri Odası birimleri tarafından Hava Kalitesi Modellemesi konusunda toplam 7 adet eğitimde 121 kişiye eğitim verilmiştir. Bu konuda Meteoroloji Mühendisleri Odası tarafından verilen bir eğitim olmadığı bilinmektedir.
Emisyon Dağılım Modellemesi, ÇED Raporlarının "Bölüm III: Projenin İnşaat ve İşletme Aşamasında Çevresel Etkileri ve Alınacak Önlemler" bölümünde yer almaktadır ve bu konuda Genel Müdürlüğünüz tarafından bir kısıtlama getirilmesi doğru değildir. ÇED Raporlarının bu bölümünde; faaliyetin olası çevresel etkileri ve bu etkilerin en alt düzeye indirilmesi için gerekli önlemlerin belirlenmesi konularında değerlendirmeler yer almaktadır."
Çevre ve Şehircilik Bakanlığı Çevresel Etki Değerlendirmesi, İzin ve Denetim Genel Müdürlüğünün 24.07.2019 tarih ve 48331039-220.E.164386 sayı ile Odamıza iletmiş olduğu resmi yazı detayları aşağıda yer almaktadır:
"Bahse konu Talimatın amacının, ÇED Raporlarının meteorolojik verilere göre değerlendirilmesi aşamasında Meteoroloji Genel Müdürlüğü personeli tarafından dikkat edilmesi gereken hususlara ilişkin usul ve esasları belirlemek olduğu anlaşılsa da, talimatın içeriğine bakıldığında, ÇED firmalarına ve ÇED Raporlarının ilgili bölümlerini hazırlayan personele ilişkin de düzenleme yapıldığı anlaşılmıştır.
Bilindiği üzere 644 sayılı Kanun Hükmünde Kararname ile birlikte 10.07-2018 tarihli ve 30474 sayılı Resmi Gazetede yayımlanan Cumhurbaşkanlığı Teşkilatı Hakkında Cumhurbaşkanlığı 1 Nolu Kararnamesi uyarınca, Çevresel etki değerlendirmesi ve stratejik çevresel değerlendirme çalışmalarını yapmak ve bu konuda gerekli kararları almak, izlemek ve denetlemek, Bakanlığımızın (ÇED İzin ve Denetim Genel Müdürlüğü) görevleri arasında yer almaktadır.
Bakanlığımız ve ilgili Valiliklerimiz tarafından uygulanmakta olan ÇED Yönetmeliğinin, Ek-1 ve Ek-2 Listelerinde yer alan projelerle ilgili olarak yürütülen çevresel etki değerlendirmesi süreçlerine, projenin türü ve seçilen yer dikkate alınarak Meteoroloji Genel Müdürlüğü de dahil edilmekte, süreç içerisinde gerçekleştirilen inceleme-değerlendirme çalışmalarında yer almaları, yapılan İDK Toplantılarına katılım sağlamaları ve yetki-görev alanları ve ilgili mevzuat doğrultusunda projelere ilişkin görüş bildirmeleri istenmektedir. Bakanlığımızca yürütülen ÇED süreçlerinde Meteoroloji Genel Müdürlüğünü temsilen görev alan, İDK Toplantılarına katılım sağlayan veya kurum adına görüş bildiren personel, Meteoroloji Mühendisinden farklı meslek disiplinine sahip olabilmektedir.
Talimatın Genel Esaslar başlığı altında 5.8 maddesinde "...ÇED Raporlarının Meteorolojik ve İklimsel Özellikler ile Hidroloji bölümlerinin. Meteoroloji Mühendisleri tarafından hazırlanması gerektiği" belirtilmiştir. Atıf yapılan bölümler, Yönetmelik Ek-3 Genel Formatında yer alan "atmosferik koşullar, iklimsel faktörler" ile ÇED Raporu özel formatlarında "Mevcut Çevresel Özellikler" ana başlığı altında bulunan "Meteorolojik ve İklimsel Özellikler" alt başlığı içinde yer almaktadır. Bu bilgiler de her ÇED Raporunda sorgulanan ve mevcut çevrenin tanımlandığı ana bölüm altındaki diğer bölümler gibi çevresel etki değerlendirmesine altlık oluşturacak verileni (meteorolojik, tarım ve hayvancılık, mekansal, yerleşimler ile ilgili, jeolojik, flora-fauna ile ilgili, korunan alanlar vb. veriler gibi parametreleri, temel istatistiki bilgiler) içermekte olup, herhangi bir değerlendirme içermektedir. Dolayısıyla " belirtilen bölümlerin Meteoroloji Mühendisi tarafından hazırlaması gerekmektedir" şeklinde bir zorunluluk getirilecek bir çalışma söz konusu değildir.
Yine Talimatın 5.8 maddesinde "Devlet idareleri ile kamu kurum ve kuruluşlarınca yapılacaklar hariç olmak üzere" denilmesinden, Meteoroloji Mühendisi tarafından hazırlaması zorunlu tutulan ilgili bölümlerin, farklı meslek guruptan tarafından hazırlanmasının yeterli ve uygun bulunduğu anlaşılmakta olup, madde içinde birbiriyle çelişen durum ortaya çıkmaktadır. "Hidroloji" başlığının da Meteoroloji Mühendisleri tarafından hazırlanması gerektiği belirtilmiş olmakla birlikte, su bilimi olarak da ifade edilebilen bu konu her ÇED Raporunda bulunan ve yine faaliyet alanındaki mevcut durumu gösterir verileri içeren bir alt başlıktır. Tarım ve Orman Bakanlığının bağlı kuruluşu olan Devlet Su İşleri Genel Müdürlüğü verilerinin kaynak olarak kullanıldığı bu bölüm, görev ve yetki bakımından yine DSİ Genel Müdürlüğü tarafından incelenmekte ve ÇED süreçlerinde gerekli değerlendirmeler yapılmaktadır.
Talimatın 5.5 maddesinde "Faaliyetten kaynaklanacak emisyonların, Bakanlıkça yayınlanan yönetmeliklerde belirlenen sınır değerleri aşması halinde,... EPA tarafından önerilen bir emisyon modeli ile modelleme yapılır." denilmekte olup, maddede "Bakanlık" olarak Çevre ve Şehircilik Bakanlığına, "yönetmelik" olarak da SKHKK Yönetmeliğine atıf yapıldığı anlaşılmaktadır ki, Bakanlığımız Çevre Yönetimi Genel Müdürlüğü (Hava Yönetimi Dairesi Başkanlığı)nün yetki alanında kalan ilgili Yönetmelik gereği sınır değerlerin aşılması halinde modelleme çalışması yapılması gerekmektedir.
Bu minvalde, 21/06/2019 tarihli ve 46 sayılı Talimatın yukarıda ifade edilen hususlar dikkate alınarak revize edilmesinde fayda mütalaa edilmektedir."