RADYOAKTİF MADDE KULLANIMINDAN OLUŞAN ATIKLARA İLİŞKİN YÖNETMELİK

BİRİNCİ BÖLÜM

Amaç, Kapsam, Dayanak ve Tanımlar

Madde 1- Bu Yönetmeliğin, amacı radyoaktif madde kullanımından oluşan  atıkların halka, çalışanlara ve çevreye zararı olmayacak  şekilde  çevreye verilebilme şartlarını  belirlemektir.

Kapsam

Madde 2- Bu Yönetmelikte belirtilen hususlar, yarılanma süreleri 100 günden kısa olan radyoizotoplar ile C-14 ve H-3 içeren  radyoaktif maddelerin tıp, endüstri ve araştırma gibi alanlarda kullanılmaları sonucu meydana gelen atıkların kullanıcı tarafından gerektiğinde biriktirilip, bekletilmesinden sonra  çevreye verilmesi ile ilgili sınırları ve şartları kapsamaktadır.

Kapalı radyoaktif kaynaklar, yarılanma süreleri 100 günden uzun olan radyoizotoplar, nükleer yakıt çevrimi ile ilgili faaliyetler sonucu meydana gelen  atıklar bu Yönetmelik kapsamı dışındadır. Radyoizotop uygulanmış hastaların taburcu edildikten sonraki atıkları bu Yönetmelik hükümlerinden muaftır.

Dayanak

Madde 3- Bu Yönetmelik, 2690 sayılı Türkiye Atom Enerjisi Kurumu Kanunu ile Radyasyon Güvenliği Tüzüğü hükümlerine dayanılarak hazırlanmıştır.

Tanımlar

Madde 4- Bu Yönetmelikte geçen;

Kurum: Türkiye Atom Enerjisi Kurumu‘nu (TAEK),

Tüzük: 24/7/1985 tarihli ve 85/9727 sayılı Bakanlar Kurulu Kararı ile yürürlüğe konulan  Radyasyon Güvenliği Tüzüğü‘nü,

Radyasyon Güvenliği Yönetmeliği: 24/3/2000 tarihli ve 23999 sayılı Resmi Gazete‘de yayımlanan Yönetmeliği,

Tıbbi Atıkların Kontrolü Yönetmeliği: 20/5/1993 tarihli ve 21586 sayılı Resmi Gazete‘de yayımlanan Yönetmeliği,

Radyoaktif Atık: Tekrar kullanılması düşünülmeyen her türlü radyoaktif maddeler veya  radyoaktif maddelerle bulaşmış diğer malzemeleri,

Lisans Sahibi: Radyasyon Güvenliği Yönetmeliği hükümleri uyarınca radyoaktif maddeleri bulundurmak ve kullanmak üzere Kurumdan lisans almış resmi veya özel kişi ya da  kuruluşları,

Kapalı Radyoaktif Kaynak: Katı halde bulunan, normal kullanım ve olası kaza koşullarında sızdırmazlığı sağlamak üzere bir kapsül içerisine kapatılmış ya da kaplama malzemesi ile kaplanmış radyoaktif maddeyi,

ALI: Radyoaktif maddelerin Becquerel (Bq) cinsinden yıllık olarak vücuda alınabilir sınır değerleri, (ALI kelimesi İngilizce "Annual Limits on Intake" olarak ifade edilen kelimelerin baş harflerinden oluşmaktadır.)

ALI_min: Radyoaktif maddelerin vücuda sindirim ve/veya solunum sistemleri yolu ile alınabileceği kabul edilerek, iki farklı ALI değeri belirlenmiştir.  Bu Yönetmelikte verilmiş olan ALI_min değerleri söz konusu iki değerin düşük olanını,

Yarılanma Süresi: Bir radyoaktif maddenin başlangıçtaki aktivite değerinin yarıya düşmesi için geçen süreyi,

Çevreye Verilme: Bu Yönetmelikte açıklanan şekilde ve belirtilen sınırları aşmayan miktardaki; sıvı atıkların kanalizasyon sistemine, katı atıkların tıbbi atık bertaraf tesislerine, buhar, aerosol ve toz parçacıkları gibi gaz  halindeki atıkların atmosfere bırakılmasını,

ifade eder

İKİNCİ  BÖLÜM

Yükümlülük, Yetkilendirme ve Sınırlamalar

Madde 5- Bu Yönetmelik kapsamındaki radyoaktif maddeleri bulunduran ve kullanan kuruluşun lisans sahibi ile aktivite seviyeleri Radyasyon Güvenliği Yönetmeliği‘nde verilen muafiyet sınırlarının altında kalan uygulamalar sonucu  atık oluşturan resmi veya özel kişi, kurum ve kuruluşlar bu Yönetmeliğin hükümlerine uymakla yükümlüdür.

Yetkilendirme

Madde 6- Bu Yönetmelik kapsamındaki radyoaktif maddeleri bulunduran ve kullanan kuruluşun lisans sahibi ile aktivite seviyeleri Radyasyon Güvenliği Yönetmeliği‘nde verilen muafiyet sınırlarının altında kalan radyoaktif maddeler ile uygulama yapan kişiler, çıkan atıklarını bu Yönetmelikte belirlenen koşullar dahilinde çevreye verebilmek üzere yetkilidir.

Sınırlamalar

Madde 7- Bu Yönetmelik hükümleri kapsamına giren atıklara aşağıdaki sınırlamalar uygulanır.

a)  Bu Yönetmeliğin Üçüncü Bölümünde belirtilen  sınırların üzerinde radyoaktivite içeren  katı, sıvı ve gaz atıklar hiçbir şekilde çevreye verilemez. Lisans sahibi, bu tür atıklara uygulanacak işlemler ile ilgili olarak Kuruma  başvuru yapmak zorundadır.

b)  Bu Yönetmelikte belirtilen  atıklar tekrar kullanılamaz veya tekrar kullanılmak üzere işleme tabi tutulamaz.

c)  Kullanılmış radyoizotop jeneratörleri, Kuruma veya jeneratörleri toplamak üzere Kurum tarafından yetkilendirilmiş kuruluşlara teslim edilir.

ÜÇÜNCÜ BÖLÜM

Radyoaktif Madde Kullanımından  Oluşan Atıkların Çevreye Verilme Sınırları

Sıvı  atıkların kanalizasyon sistemine  verilme sınırları

Madde 8- Aşağıda verilen sınırlar dahilinde, sıvı atıklar lisans sahibinin sorumluluğunda Kurum mevzuatında belirtilen hükümlerin  yerine getirilmesi koşuluyla ve kuruluş tarafından sağlanacak  kuruluşa ait atık sistemlerine ilişkin bilgilerin Kurum tarafından değerlendirilerek konsantrasyon değerlerinin uygun görülmesini takiben yalnız kanalizasyon sistemine verilebilir.

a)  Bir kuruluşun bir defada kanalizasyon sistemine verebileceği atıklardaki toplam radyoaktivite miktarı Ek-1‘de verilen verilen  ALI_min değerinin 2.5 katından fazla olamaz ve 100 MBq değerini geçemez.

b)  Laboravarlar için sintilasyon çözeltileri ve benzeri organik çözeltiler ihtiva eden sıvı atıklarda alfa  radyoaktivitesi bulunamaz. Beta ve gama radyoaktivitesi içeren  çözeltilerin konsantrasyonu mililitrede 3.7 Bq değerini, sadece H-3 veya C-14 radyoiztoplarını içeren çözeltilerin radyoaktivite konsantrasyonu mililitrede 37 Bq değerini geçemez. Bu değerlerin üzerinde radyoaktivite içeren atıklar için bu Yönetmeliğin 7inci maddesinin (a) bendi hükmü uygulanır.

c)   Bir kuruluşun bir ayda kanalizasyon sistemine verebileceği  atıklardaki radyoaktivite miktarı Ek-1‘de verilen  ALI_mindeğerinin 25 katından fazla olamaz. Bu değerlerin üzerinde radyoaktivite içeren atıklar için bu Yönetmeliğin 7inci maddesinin (a) bendi hükmü uygulanır.

d)  Atığın birden fazla radyoizotop içermesi durumunda, her bir radyoizotopun aktivitesinin  kendi ALI_min değerine oranı hesaplandıktan sonra bu oranların toplamı alınır. Bu atıkların kanalizasyon sistemine  verilebilmesi için, bu toplam her bir verilme için 2.5‘dan,  bir aylık toplam verilme için 25‘den büyük olamaz .

e)  Hastahanede yatırılarak I-131 tedavisi gören hastaların idrar ve dışkılarını ihtiva eden sıvı atıklar kanalizasyon sistemine hastahane çıkışında tek bir noktadan bağlanır, radyasyon uyarı işareti konulur, düzenli olarak ölçüm yapılır.  Bu noktadaki I-131 konsantrasyonu mililitrede 10 Bq değerini geçemez.

Katı  atıkların çevreye verilme sınırları

Madde 9- Radyoaktif maddelerin kullanılması esnasında bu maddelerle bulaşmış olan kullanım malzemeleri ve kullanılmayacak olan katı radyoaktif maddeler atık olarak değerlendirilerek aşağıdaki sınırlar dahilinde lisans sahibinin sorumluluğunda çevreye verilebilir.

a) Tıbbi atık bertaraf tesislerine gönderilecek katı atık torbalarının  yüzeyindeki radyasyon doz hızı hiçbir şekilde  1 mSv/saat değerini aşamaz. Ölçümler, atılan radyoaktif maddenin yaydığı radyasyonu ölçebilecek uygun dedeksiyon   cihazı ile yapılır.

b)      Alfa yayınlayan katı atıklar hiçbir şekilde  çevreye verilemez bu tür atıklar için Kurum‘a başvuruda bulunulur.

Gaz halindeki atıkların atmosfere verilme sınırları

Madde 10- Gaz halindeki atıklar lisans sahibi sorumluluğunda tesisin projelendirilmesi  ve lisanslanması aşamalarında belirlenmiş olan koşullar çerçevesinde atmosfere verilir.

DÖRDÜNCÜ BÖLÜM

Uyulması Gerekli Hususlar

Katı atıklarla ilgili uyulması gerekli hususlar

Madde 11- Lisans sahibi katı atıklarını tıbbi atık bertaraf tesislerine göndermeden önce aşağıdaki hususları yerine getirmek zorundadır.

a) Atık biriktirme kabı radyasyon uyarı işareti ile işaretlenir ve kullanılan radyoaktif maddenin yaydığı radyasyonun tipine ve enerjisine göre gerekiyorsa uygun malzeme ile zırhlanır .

b)  Radyoaktif olmayan atıklar  radyoaktif atık biriktirme kaplarına atılmazlar.

c)  Biriktirme kabına yerleştirilmiş olan plastik torba dolduğunda ağzı sıkı bir  şekilde bağlanarak üzerine bir örneği Ek-2‘de verilen etiket doldurularak yapıştırılır ve  Kurum tarafından uygun görülmüş uzun süreli radyoaktif atık bekletme deposuna nakledilir.

d)  Radyoaktif atıklar içerisine tehlikeli kimyasal maddeler veya başka zehirleyici maddeler karıştırılamaz. Ancak kaçınılmaz olarak meydana gelen karışımlara ilişkin bilgiler etiketler üzerinde belirtilir.

e) Katı radyoaktif atıklar radyoaktif atık bekletme depolarında aktivite değerleri 9uncu Maddede verilen sınırların altına düşene kadar bekletilir.

f) Bu  maddenin (e) bendinde belirtildiği şekilde bekletilmiş katı atık torbaları, kırılmaya, delinmeye ve taşınmaya karşı dayanıklı 150 mikron kalınlığında kırmızı plastik torbalara konulur. Bu torbaların üzerinde görülebilecek büyüklükte ve her iki yüzünde "Uluslararası Klinik Atıklar" işareti bulunur. Bu atıklar evsel nitelikli atıklar ile aynı araca yüklenmez.

g) Bu madde hükümlerine göre biriktirilmiş, bekletilmiş, torbalanmış ve gerekli radyasyon ölçümleri yapılmış katı atıklar tıbbi atık olarak değerlendirilirler ve gönderici tarafından, Tıbbi Atıkların Kontrolü Yönetmeliği çerçevesinde bertaraf edilir.

Sıvı atıklarla ilgili uyulması gerekli hususlar

Madde 12- Lisans sahibinin sıvı atıklarını kanalizasyon sistemine bırakabilmesi için  aşağıdaki hususları yerine getirmesi zorunludur.

a) Bu Yönetmeliğin 8inci maddesinde verilen sınırlar çerçevesinde sıvı  atıklar, ünite içerisinde belirlenen ve altında (T) dirsek olmayan bir lavabodan kanalizasyon sistemine  su ile seyreltilerek bırakılır. Bu lavabo üzerine Radyasyon Güvenliği Yönetmeliği‘nde belirtilen standart radyoaktif madde işareti takılır. Bu lavaboda radyoaktif olmayan çalışmalar yürütülmez.

b) (a) bendinde belirtilen sınırların üzerinde radyoaktivite içeren sıvı atıklar, konumları ve kapasitelerine ait  projeleri Kurum tarafından onaylanmış atık bekletme sistemlerinde  bekletildikten sonra bu Yönetmeliğin 8inci maddesi hükümlerinde belirtilen sınırlar çerçevesinde kanalizasyon sistemine bırakılır.

c)  Kanalizasyon sistemine bırakılacak sıvılar içindeki bütün radyoizotoplar, su içerisinde çözülebilir ve dağılabilir özellikte olmalıdır. Sıvı  atık kendi içinde çözünmeyen katı parçacık veya tortu bulunduruyorsa, kanalizasyona bırakmadan önce filtre edilir. Filtre işleminde kullanılan malzeme katı atık olarak işleme tabi tutulur.

d) Radyoizotop içeren asidik çözeltiler kanalizasyon sistemine  bırakılmadan önce nötralize edilir.

e) Kanalizasyon sistemine bırakılacak olan radyoaktivite içeren sıvı, zehirli maddeleri veya diğer kimyasal maddeleri bulunduruyorsa lisans sahibi tarafından kanalizasyon sistemine bırakılmadan önce Çevre Kanunu ve ilgili mevzuat çerçevesinde yetkili kuruluşlardan  izin alınır.

Gaz halindeki  atıklar ile ilgili uyulması gerekli hususlar

Madde 13- Lisans sahibi, gaz atıkları atmosfere salıvermek için Kurumca önceden onaylanmış olan proje çerçevesinde uygun bir sistem kurmakla yükümlüdür.

BEŞİNCİ  BÖLÜM

Kayıtların Tutulması, Bildirim, Denetim ve Yaptırım

Kayıtlar

Madde 14- Lisans sahibi, katı atıklar ve toplayıp beklettikten sonra kanalizasyona vereceği sıvı atıklar için atıkların cins, aktivite, doz hızı  ve miktarları ile veriliş tarihlerini belirten kayıtları Radyasyon Güvenliği Yönetmeliği hususları çerçevesinde tutmak ve saklamakla  yükümlüdür.

Bildirim

Madde 15- Lisans sahibi bu Yönetmeliğin 14üncü maddesinde  belirtilen kayıtları her yıl sonunda yazılı olarak Kuruma bildirmekle yükümlüdür. Ayrıca Kurum tarafından her istendiğinde Kayıtlar Kurum‘a gönderilir.

Denetim

Madde 16- Bu Yönetmelik kapsamında atıklarını çevreye veren kuruluşlar, Kurum uzmanları tarafından Tüzüğün ilgili maddeleri hükümlerine göre denetlenir.

Denetimin esasları

Madde 17- Kurum uzmanlarınca yapılan denetimlerde, bu Yönetmelikte belirtilen hususlar ile Radyasyon Güvenliği Yönetmeliği‘nin ilgili hükümleri  esas alınır.

Yaptırım

Madde 18- Lisans sahibi tarafından bu Yönetmelikte belirtilen hükümlere uyulmadığının tespiti halinde "Radyasyon Güvenliği Tüzüğü" ve "Radyasyon Güvenliği Yönetmeliği" hükümleri  uygulanır.

Madde 19- Bu Yönetmelik  kapsamına giren faaliyetlerin yürütülmesinde, radyasyon güvenliği açısından gerekli görülen hallerde ilgili kurum ve kuruluşların mevzuatı çerçevesinde işbirliği yapılarak  bu hükümlerin uygulanması sağlanır.

ALTINCI  BÖLÜM

Geçici ve Son Hükümler

Geçici Madde 1- Bu Yönetmeliğin yürürlüğe girdiği tarihte, radyoaktif maddeleri kullanmak ve bulundurmak üzere Kurum tarafından lisans almış kuruluşlar altı ay içinde bu Yönetmeliğe uygun düzenlemeleri yapmakla yükümlüdür.

Yürürlükten kaldırılan mevzuat

Madde 20- 15/1/2000 tarihli ve 23934 sayılı Resmi Gazete‘de yayımlanan Özel İşlem Gerektirmeyen Radyoaktif Atıklara İlişkin Yönetmelik yürürlükten kaldırılmıştır.

Yürürlük

Madde 21- Bu Yönetmelik yayımı tarihinde yürürlüğe girer.

Yürütme

Madde 22- Bu Yönetmelik hükümlerini Başbakan  yürütür.

SIKLIKLA KULLANILAN RADYOİZOTOPLARIN ALI_min DEĞERLERİ *

(*)Tüm radyoizotopların ALI_min değerleri Radyasyon Güvenliği Yönetmeliği‘ nde verilmiştir.