BASINA VE KAMUOYUNA

DOĞAL VARLIKLARIMIZIN VE YAŞAM ALANLARIMIZIN TALANI DEVAM EDİYOR.

ÇEVRE GÜNÜNÜ KUTLAYAMIYORUZ. MÜCADELEYE DEVAM EDİYORUZ.

Birleşmiş Milletler tarafından 5-16 Haziran 1972 tarihlerinde, 113 ülkenin katılımıyla Stockholm‘de düzenlenen Çevre Konferansında; çevre-insan kavramına değinilerek, dünyanın doğal dengesinin korunması için insan ve doğal varlıklara öncelik veren bir anlayışın egemen olması gereği ortaya koyulmuştur. Hindistan Devlet Başkanı Indra Gandhi konferans kapsamında; günümüzde hala geçerliliğini koruyan tespiti ile en önemli küresel sorunun, yoksulluk, açlık ve barınma olduğunu dile getirmiştir. Bu tespit ne yazık ki 43 yıl geçmesine rağmen geçerliliğini halen korumaktadır.

1982 Anayasanın 56. Maddesinde herkesin sağlıklı ve dengeli bir çevrede yaşama hakkına sahip olduğunu, çevreyi geliştirmek, çevre sağlığını korumak ve çevre kirlenmesini ödemenin devletin ve yurttaşların ödevi olduğunu belirtmektedir.

Ülkemizde Çevre Kanunu‘nun yayımlanmasının üzerinden 32, Çevre Bakanlığı‘nın kuruluşunun üzerinden ise 24 yıl geçmiş bulunuyor. Çevre Kanunu‘nun yayımlanması sonrası arka arkaya Hava Kalitesinin Korunması (1986), Su Kirliliği Kontrolü (1988), Katı Atıkların Kontrolü (1991), Çevresel Etki Değerlendirmesi (1993) ve Tehlikeli Atıkların Kontrolü (1995) Yönetmelikleri yayımlanıyor. Çevre Kanunu‘nun yayımlanmasından bu yana geçen süre zarfında yayımlanan yönetmelik sayısı 50 yi aşmış durumda. Bu duruma rağmen; ülkemizin çevre kalitesinin korunup geliştirildiğini, ülke yönetiminde ekonomik kalkınma ile doğal varlıkların korunmasını esas alan yönetim politikalarının etkin hale geldiğini söylemek mümkün değildir.

1991 yılında kurulan Çevre Bakanlığı 12 yıllık bir faaliyet döneminden sonra 2003  yılında Çevre ve Orman Bakanlığı‘na dönüştürülüyor. 2011 yılına gelindiğinde ise, Çevre ve Orman Bakanlığı ikiye ayrılarak  Orman ve Su İşleri Bakanlığı ile Çevre ve Şehircilik Bakanlığı kuruluyor. Böylelikle çevre yönetiminin en önemli unsurlarından birisi olan kurumsal süreklilik, bakanlığın sürekli olarak değişen, birleşen- ayrışan yapısıyla, ortadan kalkıyor, Çevre Bakanlığı önce Orman Bakanlığı‘nın, günümüzde ise  Bayındırlık Bakanlığı‘nın bir alt bileşeni haline geliyor. 

Çevre Bakanlığı‘nın sürekli değişen bu yapısı ile birlikte dikkat çeken bir husus da, çevre mevzuatında gerçekleştirilen sürekli değişikliklerdir. Çevrenin korunmasının,  ekonomik gelişmenin önünde bir engel olduğu ön yargısının ülke yönetiminde hakim olması, çevre mevzuatında da bitmek bilmeyen bir değişiklikler sürecine yol açmaktadır. Özellikle, çevre mevzuatına hayatiyet kazandıran yönetmeliklerde yapılan değişikliklerin çokluğu ve bu değişikliklerin mevcut yönetmelik hükümlerinin gevşetilmesi şeklinde gerçekleştirilmesi dikkat çekicidir. Bu konuda bilhassa Çevresel  Etki Değerlendirmesi Yönetmeliği‘nde ve 2004 yılı sonundan itibaren Su Kirliliği Kontrolü Yönetmeliği‘nde yapılan değişiklikler örnek oluşturmaktadır.

Ülkemizde çevrenin korunması ve çevre yönetimine verilen önemin en önemli göstergelerinden birisi de çevrenin korunması konusunda görevlendirilen bakanlıklara bütçeden ayrılan paylardır513 milyar 924 milyon TL.‘lık 2015 yılı bütçesinde, Çevre ve Şehircilik Bakanlığı‘na ayrılan pay 1 milyar 419 milyon TL,  Orman ve Su İşleri Bakanlığı‘na ayrılan pay ise 12 milyar 509 milyon TL‘dır. Her iki bakanlığın toplam bütçeden aldıkları pay oranı ise sadece  % 0.3 (binde üç) düzeyinde kalmaktadır. Sadece bu rakam bile ülke yönetiminde çevre sorunlarının ne derece bir önceliğe sahip olduğunu göstermektedir.

Çevrenin korunması amacıyla gerçekleştirilen politikalar, oluşturulan  kurumsal yapılanmalar ve bunların yeterlilikleri konusunda daha iyi bir değerlendirme yapabilmek için, atık bertarafı konusunda bulunduğumuz noktaya ve doğal ortamların kalitesindeki değişimlere  bakmak öğretici olabilir.

2012 yılı bahar aylarında Türkiye İstatistik Kurumu (TÜİK) tarafından yayımlanan çevre istatistikleri,  2010 yılı sonu itibari ile atıksu arıtımı, katı atık bertarafı, tehlikeli atıklar gibi konularda ülkemizin performansını değerlendirecek verileri bizlere sunmaktadır.

TÜİK 2012 yılı atıksu istatistiklerine göre 2012 yılında ülkemizdeki 2950 belediyeye karşın yalnızca 460 atıksu arıtma tesisi bulunmaktadır. Bu 460 tesisten, Avrupa Birliği (AB) standartlarında arıtma yapan tesis sayısı ise 70 olup, 2012 yılında arıtılan 3,3 milyar metreküp atıksuyun 1,9 milyar metreküpü bu tesislerde arıtılmıştır. 2012 yılında üretilen evsel atıksu miktarının 4,07 milyar metreküp olduğu dikkate alınırsa, belediyelerde üretilen atıksuyun % 80‘inin arıtıldığı, ancak AB standartlarında arıtılan atıksu oranının % 47 oranında olduğu ortaya çıkmaktadır.

İmalat sektöründe ise 2010 yılında üretilen 1.3 milyar metreküp atıksuyun 244 milyon metreküpünün yani,  %19‘unun  arıtıldığı anlaşılmaktadır.

Katı atık bertaraf tesisleri sayısı ise, kentsel atıksu arıtma tesislerine göre çok daha düşüktür. TÜİK 2010 yılı çevre istatistiklerine göre, ülkemizdeki düzenli depolama tesisi sayısı 664, kompost tesisi sayısı ise sadece 10 adettir. 2010 yılında belediye nüfusunun ancak %56‘sının atıkları düzenli depolama veya kompost tesislerinde bertaraf edilmektedir. Ülkemizde katı atıkların organik madde içeriğinin %50-55 oranında olduğu düşünülürse, kompost tesisi sayısındaki azlık  ve bu konuda yerli teknolojiler üretilememesi ayrı bir değerlendirme konusudur.

2.3 milyon tonu madencilik sanayi ve 800 bin tonu imalat sanayi olmak üzere ülkemizde toplam olarak 3.1 milyon ton tehlikeli atık oluştuğu, bu atıkların %75‘inin depolama tesislerinde bertaraf edildiği ifade edilmektedir. İzmir Gaziemir‘de ortaya çıkan ve radyoaktivite içeren atıklar, Bergama altın Madeni, Gördes Nikel Madeninde yaşanan atık kazaları,Uşak ilimizde görülen sakat ve ölü kuzu doğumlarındaki artışlara ve geçtiğimiz yıllarda Kütahya‘da faaliyet gösteren bir maden işletmesinin atık baraj seddelerinin çökmesine ilişkin  haberler, madencilik ve sanayi sektöründe üretilen tehlikeli atıkların bertarafındaki önlemlerin ne kadar yeterli olduğunun bir göstergesi olarak değerlendirilmelidir.

Enerji ihtiyacının yaklaşık olarak %73‘ünü dış kaynaklardan karşılayan ülkemizde, sera gazı emisyonlarında belirgin bir artış görülmektedir. 2013 yılı toplam sera gazı emisyonu 459,1 milyon tona ulaşarak, 1990 yılı değerine göre %148‘lik bir artış göstermiştir. Kişi başına düşen yıllık sera gazı emisyonu miktarında da artışlar görülmektedir. 1990 yılında 3,39 ton/yıl olan kişi başına düşen sera gazı emisyonu miktarı 2010 yılında  5,51 ton/yıl mertebesine yükselmiştir.

Yukarıda, çevrenin çeşitli bileşenlerine ilişkin resmi istatistik rakamları ile verdiğimiz tablo aslında yapılan uluslararası çalışmalarla da destekleniyor. Yale ve Columbia üniversiteleri tarafından gerçekleştirilen  ve ülkelerin doğal varlıkları ve çevreyi koruma konusundaki performanslarının değerlendirildiği  Çevresel Performans İndeksi (EPI) çalışmasında Türkiye 58 ülke arasında ancak 51. ,178 ülke arasında 66. sırayı alabiliyor.

Birleşmiş Milletler tarafından hazırlanan ve çevresel sürdürülebilirlikle eşitlik arasındaki sıkı ilişkiye ışık tuttuğu ifade edilen İnsani Gelişim Raporu‘nda ise ülkemiz   180 üzerinde ülke arasında 90‘ci sırada yer bulabiliyor.

Oysa, nüfusuyla ve ekonomisiyle dünyanın en büyük 18‘nci ülkesi olan ülkemizin, çevre kalitesinin korunması ve geliştirilmesinde de benzer bir konumda olmasını beklemek gerekir. Ancak görülüyor ki eklektik mevzuat düzenlemeleri, sürekli değişen kurumsal yapılar ve bilimsel ilkelerden uzak yönetim anlayışlarıyla doğal varlıkların korunması ve insani gelişimin sürdürülmesi mümkün olamamaktadır.

Uzun yıllardır egemen kılınan ve çağdaş, katılımcı demokrasi  ile hiçbir ortak noktası olmayan bu yönetim anlayışı nedeniyle ülkemizin su kaynakları kirletilmiş, orman alanları talan, tarihi zenginliklerimiz tahrip edilmiş, kentsel dönüşüm süreçleriyle kent yoksulları yerlerinden edilmiştir.   Bu adaletsiz ve bilim dışı politikalara karşı çıkan TMMOB ve Odamız yasal düzenlemelerle bakanlıkların denetimine alınarak işlevsizleştirilmeye çalışılmıştır.

Doğanın ve emeğin sömürülmesi süreçleri bu dönemde tüm yıkıcı etkileri ile karşımızda durmaktadır. Ülkemizde ve kentimizde yurttaşlarımızın yaşam alanlarını ranta ve talana karşı korumak adına yaptığı mücadeleler; çevre sorunları ile toplumsal sorunlar arasında ayrılmaz bir ilişki olduğunu, çevrenin korunmadığı bir demokrasi olamayacağı gibi, demokrasinin olmadığı bir ülkede de çevrenin korunamayacağını göstermiştir.

TMMOB Çevre Mühendisleri Odası İzmir Şubesi olarak; ülkemizde ve kentlerimizde doğal varlıklarımızın korunarak geliştirilmesini yaşamsal bir olgu olarak değerlendiriyoruz. Çevre korumanın en kalıcı teminatı olarak sosyal gelişimin sürekli kılınması ve katılımcı çağdaş bir yönetim anlayışının hayata geçirilmesinin önemini bir kez daha vurgulamaktadır. Bu anlayış ve inançla, 5  Haziran Dünya Çevre Günü`nde, Mersin Akkuyu ve Sinop`ta nükleer santrallara, Aliağa`da Kömürlü Termik Santrallere, Gaziemir`de Nükleer atıklara, Bergama ve Eşme`de siyanürlü altın madenciliğine, Gördes ve Turgutlu Çaldağ`da nikel madenciliğine karşı mücadele yürüten  toplum kesimleri ile dayanışma kararlılığımızı dile getiriyor, Bu süreçte taraf olduğumuzu; Yaşamın ve Kamu Yararı tarafında olduğumuzu tekrarlıyor; yurttaşlarımızın esenliği ve doğal varlıkların korunmasını esas alan yönetim ve çevre politikalarının hayata geçirilmesi konusundaki kararlılığımızı; örgütlü birliğimizi güçlendirerek,  ülkemizi adalet, eşitlik, barış ve bilim temelinde yeniden kurmak, insanımıza, doğamıza, yaşamımıza sahip çıkma inancımız ve kararlılığımızı  kamuoyu ile paylaşıyoruz.

Saygılarımızla...

Kamuoyuna Saygıyla Duyurulur..

TMMOB Çevre Mühendisleri Odası İzmir Şubesi