Taslağın Geneli Üzerindeki Görüş ve Değerlendirme

Teklif

Maden atıklarıyla ilgili yaşanan sorunlara çözüm ve işleyiş için iyileştirmeler getiren bu taslağın bazı noktalarında sınır değerler ve kısıtlamaların daha keskin nicel verilerle ifade edilmesi yönetmeliğin uygulanışını daha kolaylaştıracak ve başarılı kılacaktır.

Taslak Maddesi

Görüş ve Değerlendirme

Teklif

Madde 2 (2)

b-) Denizlerde madenlerin ve petrol ile doğalgazın aranması, çıkarılması, zenginleştirilmesi ve depolanması sonucunda ortaya çıkan atıkları, kapsamaz.

2. maddenin b bendi 18. Maddenin 4. Fıkrasıyla birlikte düşünüldüğünde tutarsızlık oluşmaktadır. Yani denizlerde yapılacak olan maden aranması sırasında oluşan sondaj çamurları yönetmelik kapsamı dışında tutulmuştur.

Maden kapsamında bulunmayan her türlü maddenin aranması, çıkarılması, zenginleştirilmesi ve depolanması sonucunda ortaya çıkan atıkları, kapsamaz.

Madde 3-(1) Bu Yönetmelik; 9/8/1983 tarihli ve 2872 sayılı Çevre Kanunu‘nun 3, 8, 11, 12, 13 üncü maddeleri ile 29/6/2011 tarihli ve 644 sayılı Çevre ve Şehircilik Bakanlığı‘nın Teşkilat ve Görevleri Hakkında Kanun Hükmünde Kararname‘nin 2 inci, 8 inci ve 9 uncu maddeleri dayanılarak hazırlanmıştır.

Dayanağa Maden kanununda eklenmesi gerekmektedir.

Bu Yönetmelik; 9/8/1983 tarihli ve 2872 sayılı Çevre Kanunu‘nun 3, 8, 11, 12, 13 üncü maddeleri ile 29/6/2011 tarihli ve 644 sayılı Çevre ve Şehircilik Bakanlığı‘nın Teşkilat ve Görevleri Hakkında Kanun Hükmünde Kararname‘nin 2 inci, 8 inci ve 9 uncu maddeleri ile 04.06.1985 tarih ve 3213 tarihli Maden Kanununa dayanılarak hazırlanmıştır.

Madde 5-

(1)               Maden atıklarının çevre ve insan sağlığı ile sürdürülebilir kalkınma prensipleri göz önünde bulundurularak yönetilmesinde mevcut en iyi teknik ve teknolojilerin seçilmesi ve uygulanması esastır.

5. maddenin 1. Fıkrasının açık bir ifadeyle yazılmasında fayda olacaktır.

Yönetmelikte sorumluların, sorumlularca doğacak zararların tanzimi hususunun ye alması gerekmektedir.

(5) Maden Atıklarının Atıkların ayırılması, toplanması, depolanması, taşınması, geri kazanılması ve bertarafı sırasında su, hava, toprak, bitki ve hayvanlar için risk yaratmayacak, gürültü, titreşim, toz ve koku yoluyla rahatsızlığa neden olmayacak, doğal çevrenin olumsuz etkilenmesini önleyecek ve böylece çevre ve insan sağlığına zarar vermeyecek yöntem ve işlemlerin kullanılması esastır.

(6)Maden Atıklarının yarattığı çevresel kirlenme ve bozulmadan doğan zararlardan dolayı atığın sahipleri, taşıyıcıları, geri kazanımcıları ve bertaraf edicileri müteselsilen kusur şartı aranmaksızın sorumludurlar. Adı geçen sorumluların bu faaliyetler sonucu meydana gelen zararlardan dolayı genel hükümlere göre de tazminat sorumluluğu saklıdır. Atıkların yönetiminden sorumlu kişilerin çevresel zararı durdurmak, gidermek ve azaltmak için gerekli önlemleri almaması veya bu önlemlerin yetkili makamlarca doğrudan alınması nedeniyle kamu kurum ve kuruluşlarınca yapılan ve/veya yapılması gereken harcamalar, 21/7/1953 tarihli ve 6183 sayılı Amme Alacaklarının Tahsil Usulü Hakkında Kanun hükümlerine göre atıkların yönetiminden sorumlu olanlardan tahsil edilir.

Madde 6

      Terk edilmiş ve sahibi belli olmayan maden atıklarına ilişkin gerekli önlemlerin alınması ve bu konuda sorumlunun belli olması gerekmektedir.

Kapatılmış/Terkedilmiş Atık Bertaraf Tesislerinin İzleme ve Denetimi ile ilgili tanımlama yapılmamıştır.

       Denetim ve uygun teknoloji hususlarını da içermelidir.

         c) Kapatılmış, terk edilmiş ve aktif maden atığı bertaraf tesislerinin envanteri ile ilgili programı hazırlamak/ hazırlatmakla, denetimini yapmakla

         ç)Maden atıklarının depolandığı bertaraf tesislerinin inşası ve inşaat, işletme ve işletme sonrası denetimi ile ilgili usul ve esasları belirlemekle,

 (g) ) Terk edilmiş (sahibi belli olmayan) maden atıklarının depolanması, geri kazanım ve bertarafını sağlamak/sağlatmakla ve bu kapsamda yapılacak olan masrafları karşılamakla,

h)Kapatılmış ve aktif maden atığı bertaraf tesislerinin denetimini sağlamakla,

ı)Atıkların çevreyle uyumlu bir şekilde yönetimine ilişkin teknoloji ve yönetim sistemlerinin kurulmasında ulusal ve uluslararası koordinasyonu sağlamakla,

Madde 7

Tespit edilen sahipsiz atıkların bakanlığa bildirimi hususunu da içermelidir.

(c) Tespiti yapılan sahipsiz maden atıklarına ait bilgileri bakanlığa bildirmekle,

Madde 8

İşletmecinin görev ve yükümlülükleri

MADDE 8-(1) İşletmeci;

a)      Bakanlıkça uygun görülen uygulama projesine göre yapılacak olan maden atıklarının depolandığı bertaraf tesisine ait inşaat denetimini ve inşaat denetimine ait raporlama işlerini Bakanlıkça belirlenen usul ve esaslara göre yaptırmakla,

ı) 12/11/2010 tarihli ve 27757 sayılı Resmi Gazetede yayımlanan Çevre Görevlisi ve Çevre Danışmanlık Firmaları Hakkında Yönetmelik kapsamında bir çevre görevlisi istihdam etmekle,

i) Çevre görevlisinin teknik gelişimi ve eğitimini sağlamakla, yükümlüdür.

                                                              Yönetmelik kapsamında Bertaraf tesisinin inşaat öncesi ve inşaat aşamalarının izlenmesi raporlanması yeterli değildir. İşletme ve işletme sonrası süreçlerinin de tanımlanması ve izlenmesi yükümlülüğü getirilmelidir.

Atık Yönetimi ve Bertarafı süreci Çevre Mühendisliği mesleki uzmanlık alanıdır. Çevre Görevlisi tanımı çevre mühendisi olarak düzenlenmelidir.

Çevre mühendisleri atık yönetimi ve bertarafı konusunda eğitim almış olup, meslek hayatları boyunca kazandıkları tecrübe ile mesleki gelişimlerini sürdürmektedirler. Çalıştıkları işletme ile ilgili spesifik konularda eğitime ihtiyaçları olması halinde işletmenin personelinin eğitimine yönelik gerekli desteği sağlaması doğal bir süreç olup, bunun ayrıca yönetmelikte ifade edilmesine gerek yoktur.

a)Bakanlıkça uygun görülen uygulama projesine göre yapılacak olan maden atıklarının depolandığı bertaraf tesisine ait inşaat, işletme ve işletme sonrası denetimini ve inşaat, işletme ve işletme sonrası denetimine ait raporlama işlerini Bakanlıkça belirlenen usul ve esaslara göre yaptırmakla,

ı) Tesis kapsamında bir çevre mühendisi istihdam etmekle,

i) İptal edilmelidir.

Madde 11

(4) Tehlikeli maden atıklarının depolanacağı bertaraf tesislerinin tabanında ve yan yüzeylerde oluşturulan geçirimsizlik tabakası teşkilinde en az iki tabaka halinde sıkıştırılmış ve uygun koşullarda nemlendirilmiş en az 50 cm. ve geçirimliliği en fazla 10-9 m/sn olan kil grubu mineral serilmeli ve bu tabaka HDPE (yüksek yoğunluklu polietilen) jeomembran kullanılarak güçlendirilmelidir. Yan yüzeylerde, topoğrafik koşullar nedeniyle şev eğiminin düşürülmesinin teknik olarak zor olması ve dik şev eğimlerinde de stabilitenin sağlanmasının mümkün olması durumunda, 50 cm. kil yerine jeosentetik kil uygulanabilir. Jeomembranın korunması amacıyla üstüne uygun doğal malzeme ya da jeotekstil serilir.

Bu kısımda Tehlikeli Maden Atık Depolama Tesisleri‘nde basit yapılardan bahsedilmektedir. Yapıların hangi yöntemlerle test edileceğinden bahsedilmemiş.

Sızdırmalık testleri tanımlanmamış. Sadece membran ve kil serme ile bu sorunun çözüleceği öngörülmüş. Ayrıca zaman zaman sızdırmazlık kontrolleri için bir öngörüde bulunulmamıştır.

Başka bir konu da, burada sadece sızdırmalıktan bahsedilmektedir. Buharlaşma ve rüzgar ile Tehlikeli Maden Atıkları‘nın taşınması tanımlanmamıştır.

Tehlikeli Maden Atık Depoları‘nda acil durumlarda toprak kaymaları, yan duvar yıkılması vs. gibi durumlarda tehlikeli atıkların ayrı bir depoya alınması amaçlı yedek depolardan bahsedilmemiştir.

Bu maddede tanımlanan Kil veya jeotesktil malzemesinin kesin çözüm olarak öngörülmüş imalat tamamlandıktan sonra bir test işlemine tabi tutulmasından bahsedilmemiştir.

Bu yapıların test işlemleri mutlaka en olumsuz koşullar düşünülerek yapılmalıdır.

Haftalık-aylık-yıllık sızdırmalık testleri raporları tanımlanmalıdır.

Üstü açık depoların(muhtemelen sıvı maden atıksuları ile dolu olacak)çevrede yaşayan canlıların ilgisini çekebileceği, bir su kaynağı olarak algılanabileceği düşünülerek bu depolara canlı girişini engelleyecek engeller tasarlanmalıdır.

Acil durum tedbirleri belirtilmelidir.

(7) Tesis tabanında yer altı suyu bulunması ya da yer altı suyunun yükselerek tabanda teşkil edilecek geçirimsizlik sistemine zarar verme olasılığı bulunması durumunda, tabanda yeraltı suyunu drene edecek bir sistem oluşturulmalıdır. Bu sistemde doğal ya da jeosentetik malzemeler kullanılabilir.

Bu maddede yeraltı sularının yükselerek membranını yırtacağı veya kil tabakasını kaldıracağı öngörülmüştür.

Deprem zemin kaymaları düşünüldüğünde çok düşük ihtimal de olsa sızmaların yeraltı suyuna karışacağı düşünülürse; yeraltı sularının mevsimsel olarak en yüksek olduğu nokta belirlenerek yeraltı suyunun yüzeye yakın bölgelerinde bu depoların yapılmasından kaçınılmalıdır.

MADDE 16-(1) Maden atığı bertaraf tesislerinin çevresel izlemesi; işletme, kapatma ve kapatma sonrasında çevre izin/lisansında belirtilen periyotlarda, işletmeci tarafından yapılır.

(2) Kategori A ve Kategori B bertaraf tesislerinde depolanacak atıkların yüzey ve yeraltı suyuna etkilerini belirlemek amacıyla, ölçümler yüzeyde belirlenen noktalar ve yeraltı suyunun akış yönüne göre tesisin membasında en az bir noktada ve mansabında en az iki noktada açılacak gözlem kuyularında yapılır. Tesis işletmeye girmeden önce, işletme, kapatma ve kapatma sonrası alınacak numunelere referans değerler oluşturması amacıyla en az üç noktada örnekleme yapılır. Numune alma noktaları ve derinlikleri ÇED sürecinde DSİ tarafından belirlenir.

(3) Yüzeysel su ve yer altı suyu kalitesinin izlenmesine ilişkin numune alma, analiz sıklığı ve analizde bakılacak parametreler, Yüzeysel Su Kalitesi Yönetimi Yönetmeliği ve Yeraltı Sularının Kirlenmeye ve Bozulmaya Karşı Korunması Hakkında Yönetmelik hükümlerine göre ÇED sürecinde belirlenir ve uygulanır.

(4) Gaz ve toz partikülleri oluşumu beklenen tesislerde işletmeci tarafından gerekli izleme araçları ÇED sürecinde belirlenir ve Bakanlıkça onaylanır.

Söz konusu bölümde belirtilen  çevresel izlemenin ya tanımının yapılması gerekmekte yada izlemenin içeriğinden bahsetmek gerekmektedir. Mevcut çevresel izleme çevre denetimiyle karıştırılabilir.

MADDE 16-(1) Maden atığı bertaraf tesislerinin çevresel izlemesi ( Çevre izin ve lisansında belirtilen numune alımı, teyit ölçümleri gibi vs.); işletme, kapatma ve kapatma sonrasında çevre izin/lisansında belirtilen periyotlarda, işletmeci tarafından yapılır.

(2) Kategori A ve Kategori B bertaraf tesislerinde depolanacak atıkların yüzey ve yeraltı suyuna etkilerini belirlemek amacıyla, ölçümler yüzeyde belirlenen noktalar ve yeraltı suyunun akış yönüne göre tesisin membasında en az bir noktada ve mansabında en az iki noktada açılacak gözlem kuyularında yapılır. Tesis işletmeye girmeden önce, işletme, kapatma ve kapatma sonrası alınacak numunelere referans değerler oluşturması amacıyla en az üç noktada örnekleme yapılır. Numune alma noktaları ve derinlikleri ÇED sürecinde DSİ tarafından belirlenir.

(3) Yüzeysel su ve yer altı suyu kalitesinin izlenmesine ilişkin numune alma, analiz sıklığı ve analizde bakılacak parametreler, Yüzeysel Su Kalitesi Yönetimi Yönetmeliği ve Yeraltı Sularının Kirlenmeye ve Bozulmaya Karşı Korunması Hakkında Yönetmelik hükümlerine göre ÇED sürecinde belirlenir ve uygulanır.

(4) Gaz ve toz partikülleri oluşumu beklenen tesislerde işletmeci tarafından gerekli izleme araçları ÇED sürecinde belirlenir ve Bakanlıkça onaylanır.

Maden atığı bertaraf tesislerinin denetimi bakanlıkça gerçekleştirilir.

Maden Atıklarının Geri Kazanımı ve Yeniden Kullanımı

MADDE 17-

(3) Bakanlık, kendi ürettiği atıklarını üretildiği yerde kendi işleyen tesisleri çevre izin/lisansı uygulamasından muaf tutmaya yetkilidir. Çevre izin/lisansı uygulamasından Bakanlıkça muaf tutulan tesislerin atık yönetim planında atık miktarı, türü, atık işleme ve yönetimine ilişkin bilgileri vermesi gerekmektedir.

Yönetmelik kapsamında tesislere muafiyet getirilmemelidir. Atığın üretildiği alanda işlenmesi çevresel etki ve risklerini ortadan kaldırmamaktadır.

MADDE 17-

(3) İptal edilmelidir.

Madde 22- (1) Maden atıklarının denize boşaltımına, madencilik faaliyetinin yapıldığı yerde, karada depolanabilmesi için coğrafik, topoğrafik ve jeolojik olarak uygun bir alan bulunamaması nedeniyle ya da karada yapılacak depolama alanlarının olumsuz çevresel etkilerini en aza indirmeye olanak sağlaması açısından, deniz sularının belirlenmiş bir derinlikte oksijensiz ve canlı yaşamın bulunmadığı katmanları dikkate alınarak, alıcı ortam su kalitesinin değişmeyeceğinin ayrıntılı mühendislik ve bilimsel çalışmalar ile kanıtlanması ve detaylı bir izleme programı oluşturulması şartıyla Bakanlıkça izin verilebilir.

Yönetmeliğin bu maddesinde, Bakanlığın izin verebileceği çalışmanın detaylandırılması gerekmektedir. Örneğin kirletici çeşidi, kirlilik parametreleri sınır değerleri, döküm miktarı ve döküm cinsine göre yerin belirlenmesi gibi çalışmaların spesifik değerlerle ifade edilmesi ve maden faaliyeti gösteren işletmelerin yönlendirilmesi gerekmektedir.

Ayrıca, Denize boşaltma alternatifi deniz ortamının ekosistemine yaratacağı etkiler nedeni ile büyük çevre sorunlarına yol açabilecektir.

Yönetmeliğin 22.maddesinde olumsuz çevresel etkilerin en aza indirilmesi için yapılması gerekli ayrıntılı mühendislik ve bilimsel çalışmaların Bakanlıkça yapılarak yayınlanması ya da sağlanması gereken değerlerin yayınlanarak uygulanmasının sağlanması gereklidir.