Çevre, Şehircilik ve İklim Değişikliği Bakanlığı / ÇED, İzin ve Denetim Genel Müdürlüğü / Çevre Yeterlik Hizmetleri Dairesi Başkanı Fatih SELİMOĞLU`nun katılımları ile 20.01.2022 ve 25.01.2022 tarihlerinde  meslektaşlarımız ve paydaşlarımız ile birlikte mesleki ve sektörel karşılaşılan sorunları, çözüm önerilerini ve taleplerimizi konuştuğumuz toplantılarımızı gerçekleştirdik.
Toplantılarda bizleri dinleyen, sorularımıza ve taleplerimize içtenlikle cevap verip yanımızda olan Oda Üyemiz ve meslektaşımız Sn. Fatih SELİMOĞLU`na meslektaşlarımız adına çok teşekkür ederiz.

Meslektaşlarımızın karşılaştığı sorunların konuşulacağı ve muhataplarının katılım sağlayacağı toplantılarımız aktif şekilde devam edecektir.

20-25.01.2022 tarihli toplantılarımızda görüşülen konuları içeren Raporumuz ilgili kişi ve kurum/kuruluşlar ile paylaşarak meslektaşlarımızın görüşlerine sunuyoruz.
Birlikte daha güçlüyüz.

Toplantılarmızın sonunda hazırladığımız raporumuz aşağıda yazılı ve ekli dosya olarak paylaşılmıştır.

Konu                                  : Üye ve Sektör Toplantıları 

Tarih                                   : 20.01.2022 - Perşembe ve 25.01.2022 - Salı

Katılımcılar                        : 

1)     Fatih SELİMOĞLU – Çevre Mühendisi/ÇŞİDB-Çevre Yeterlik Hizmetleri Dairesi Başkanı

2)     Katılımcı Listeleri

Toplantı Gündemi          :

1)     Mevzuat ve Saha Uygulamaları ve Karşılaşılan Sorunlar

2)     Asgari Fiyat Uygulaması

3)     Çalışma şartlarının düzenlenmesi

Tespit 1:  Çevre Yönetim Hizmetleri konusunda Danışmanlık ve ÇED Yeterlik Hizmetleri kapsamında faaliyet gösteren firmalarımızın saha uygulamalarında farklı sektörlerin iş konuları altında ücretsiz uygulamalar, sektör içerisindeki dengesiz fiyat teklifleri, yetersiz denetim ve takip yapılan iş ve işlemlerin kalitesini düşürmekte olup sürdürülebilirliğini, güvenirliğini ortadan kaldırmaktadır. Bu durum verilen hizmetlerin ülke ekonomisi ve geleceği bakımından çok önemli olmasına rağmen, yasada belirtilen hususlar ve verilen yetkilendirmeler ile uygulamada hizmet verilen kamu-özel kurum/kuruluşlar nezdinde itibarsızlığa ve önemsiz tavır ve yaklaşımlara sebep olmaktadır. Yaşanılan bu sorunlara ek olarak işletme maliyetlerindeki artış yaşanılan sıkıntıların şiddetini daha da arttırmaktadır.

Çevre, Şehircilik ve İklim Değişikliği Bakanlığı (ÇŞİDB) tarafından verilmiş olan yetkilendirmeler kapsamında yapılan iş ve işlemlerin yine Bakanlık tarafından korunup gözetilmesi ve mevzuat olarak desteklenerek sahada Bakanlığın asli işi olan denetim yükünü alarak düzenleyici mücadele veren meslektaşlarımıza ve paydaşlarımıza sahip çıkılması gerekmektedir.

Talep 1: Çevre, Şehircilik ve İklim Değişikliği Bakanlığı bünyesinde Çevre Laboratuvar Hizmetleri, Sera Gazı Doğrulayıcı Kuruluşlar ve Yapı Denetim sektörlerinde uygulanan süreçlerin ( Asgari Ücret Tarifesi, Dekont Zorunluluğu, Ofis/Büro Şartları vb.) Çevre Danışmanlık ve ÇED Hizmetleri içinde planlanarak uygulamaya geçilmesi gerekmektedir. Farklı meslek grupları için ÇŞİDB ve farklı kamu kurum/kuruluşlarında örnek teşkil edecek birçok uygulama mevcuttur. Bu uygulamalar doğrultusunda Danışmanlık ve ÇED sektörünü kapsayıcı yapılan iş ve işlemlere göre Asgari Ücret Tarifesi`nin formüle edilerek uygulamaya başlanması, Çevre Laboratuvar Hizmetleri örneğinde olduğu gibi ÇED Raporları ve İç Tetkik Raporları`nın aktifleştirilerek denetim mekanizmasının arttırılması ve ilgili hazırlanan raporlarda hizmet dekontlarının da aranması önem arz etmektedir. ÇŞİDB tarafından verilen yetkilendirmeler doğrultusunda yönetilen Çevre İzin/Lisans ve ÇED süreçlerinde talep edilen vekâletnamelerin gerekliliği olarak meslektaşlarımızın ve paydaşlarımızın önemi vurgulanmalı ve mutabakatı aranmalıdır.

Çevre Yeterlik Hizmetleri kapsamında Meslektaşlarımızın ve paydaşlarımızın Meslek Oda Üyelikleri ve hizmet verilecek faaliyetlerle yapılacak olan Sözleşmeler ve hazırlanacak raporlarda Çevre Mühendisleri Odası onayı zorunluluğu getirilerek çalışanların özlük haklarının korunması, yeterlik şartlarının denetimi/takibi ve Mesleki Hizmetlerin kalitesinin sağlanması bakımından önem arz etmektedir. 

Tespit 2: ÇŞİDB tarafından Çevre Mühendislerine mesleklerini yapabilmeleri için yeterli olacak Diplomalarımızın yanında sektörlere göre var olan belgelendirme (Çevre Görevlisi, Atısu Arıtma Tesisi Sorumlusu) zorunluluklarına ek olarak yeni çalışmaları (Atık Yönetimi Sorumlusu, ÇED Uzmanı, Emisyon- Atıksu- Gürültü Uzmanı vb.) konu alan yürütülen projeler ve planlanan çalışmalar (Sektörel Uzmanlık) ile mesleğimizin yetkinliğini ve itibarını önemsizleştirip ortadan kaldırmaktadır.

Talep 2: Burada şu iki hususun birbirinden kesin çizgilerle ayrılması ve birlikte düşünülmemesi gerekmektedir. Teknolojik olarak sürekli gelişen dünyada Mesleğimizi ilgilendiren konularda gelişen teknolojileri ve uygulamaları anlamak ve uygulamak için alınması gereken hiçbir eğitim çalışmasına ve zorunluluğuna karşı olduğumuz düşünülmemelidir.

Mesleğimize ve meslektaşlarımıza sektörleşme adı altında çizilen sınırlamaların ülke genelinde yürütülen sürdürülebilir Çevre Politikalarına katkı vermekten ziyade sekteye uğratacağı tespiti herkes tarafından kabul edilebilecek bir durum olduğu aşikârdır.

Yürürlükte olan Yeterlilik Şartları kapsamında yaşanılan ve büyük bir sorun haline gelen Belge Kiralama konusu çözümlenmeyi bekleyen bir sorunken, Sektörleşme ile ilgili çalışmalar veya planlanan sertifikasyon programlarının sektörü belge kiralamaya yönlendireceği, Bazı sektörlerde tekel yaratacağı öngörülmeli ve oluşacak bu kaos ortamında kalitenin artması ve sektörün gelişimi beklenmemelidir.

Sadece Özel sektörde çalışan Meslektaşlarımızın yetkinliğini tartışmaya açarak değil ÇŞİDB`nin merkez ve taşra teşkilatlarında denetim yapma ve idari yaptırım uygulama, başvuru dosyalarını inceleyerek red, eksiklik ya da onay verme işlemleri için kamu çalışanlarının yetkinliklerinin yeterliliği ile birlikte düşünülmeli ve planlanmalıdır.  

Burada adaletli bir yaklaşım ile kamu/özel tüm meslektaşlarımızı ve paydaşlarımızı kapsayacak bir planlama yapılması gerekmektedir. Mevcut bilgilerimizi güncelleyecek, mesleğimizin ve meslektaşlarımızın gelişimine katkı sunacak bütün eğitim çalışmalarında olmayı öncelikli olarak biz talep ediyoruz.

ÇED ve Danışmanlık hizmetleri sağlayan firma/kişilere genel ve sektörler özelinde eğitimlerin Üniversiteler ve Sektörde belirlenecek konusunda uzman kişiler tarafından bu eğitimlerin Çevre Mühendisleri Odası ile yapılacak protokollerle verilmesi gerekmektedir.

Üniversitelerimizden 4-5 yıllık lisans eğitimi ile Diploma sahibi olan meslektaşlarımıza gün süreli eğitimler ile sertifikalandırma yapılması, tüm Lisans Eğitim sisteminin ve edinilen tecrübelerin sorgulanması anlamına gelecektir ki bu durum bizler tarafından kabul edilebilecek bir durum değildir.

Tespit 3:  ÇŞİDB tarafından verilen Çevre Sektörü Yeterlik başvuru şartlarında belirlenen tecrübe şartları vb. hususlar Yeni Mezun meslektaşlarımızın meslek hayatlarına başlamaları konusunda önemli bir sorundur. Çevre süreçlerinin sürdürülebilirliği, sektörün gelişimi ve dinamik kalması için mevcut uygulama ve yapılacak düzenlemelerde Yeni Mezun meslektaşlarımız göz önünde bulundurulmalıdır.

Talep 3: Mevcut ve yeni Yeterlik başvurularında aday mühendislik ve bağlı özel şartlar (düşük sayılı firma takip, ECBS üzerinden de dahil olmak üzere yaptığı başvuruların koordinatör onayından sonra kabul edilmesi vb.) ile Yeni Mezun istihdamı zorunlu hale getirilmelidir. Yetkinliklerin sadece çalışma yılına göre değil yönetilen süreçlerin iş konuları da dikkate alınacağı düzenlemeler yapılmalıdır.

Belge kiralamak suretiyle sektörde çalışmayan veya farklı konu sektörlerde çalışan ve çevre sektöründe gerekli tecrübe yılını tamamlayarak koordinatör olma hakkı kazananlar takip edilemezken, tecrübe kısıtlaması ile sektörde çalışacak yeni mezun Çevre Mühendislerine büyük haksızlık yapıldığı açıktır.

ÇŞİDB Merkez ve Taşra teşkilatları tarafından sektörde yetkilendirilmiş firmalara yönelik yapılan iş/ işlemler ve aylık yüklenen takvimler üzerinden sistem ve saha denetimlerinin yapılması, usulsüz işlemler ve belge kiralayanların tespit edilmesi ve idari yaptırımların başlatılması ile sektöre bir ciddiyet ve kalite getireceği ortadadır.

Ancak Yeterlik şartlarının sektörün potansiyelinin göz önüne alınarak iyileştirici düzenlemelere ihtiyacı bulunmaktadır. Farklı Sektör hizmetleri veren ( OSGB, TMGD. Danışmanlık, ÇED gibi) tesislerde personel istihdamının belirlenmesi ve farklı hizmetler ile ilgili sözleşme şartlarının ve personellerin ilgili kurum kuruluşlara periyodik olarak sunulması gerekmektedir. Bu kapsamda verilen hizmetlere ait raporlarda sözleşme şartları, sözleşme dekontları ve ilgili personele ait bilgilerin (SGK dökümü vb.) eklenme zorunlulukları Meslektaşlarımız ve paydaşlarımızın tesisler ve kurum kurulular nezdinde dikkate alınmasını ve önemini arttıracaktır. Bu doğrultuda yapılacak iyileştirici düzenlemeler, denetimler, idari yaptırımlar ve süreçlere Mesleki Odalarımızın da dahil edilmesi sonucu kesinlikle karşı olduğumuz ancak sektörel çıkmazlarını da gördüğümüz Belge Kiralama süreçlerinin ortadan kalkacağı düşünülmektedir. Uygulamanın sürdürülebilir yönetilebilmesi için asgari fiyat tarifesinin ivedilikle yayınlanması gerekmektedir.

Tespit 5: ÇŞİDB ve bazı kurum/kuruluşlar ile sürdürülen projeler ve planlanan düzenlemeler doğrultusunda Danışmanlık ve ÇED sektörlerine iş ve konu kota/sektörel sınırlama getirilmesi

Talep 5: Danışmanlık ve ÇED Hizmetleri sektörlerine iş ve konu kota/ sektörel sınırlama getirilmesi, hedeflenen kaliteleşme  ve sektör potansiyelinin (iş, istihdam vb.) arttırılmasından ziyade sektörde ve iş konularında tekelleşmeye  ve bu durum yürütülen süreçler için içinden çıkılamaz sorunlar, çözümsüzlüklere ve adaletsizliğe sebebiyet vereceği açıktır. Diplomalarımızın ve meslektaşlarımızın yetkinliğinin sorgulanması ve mesleki gelişimlerimizin sınırlanması kabul edilemez bir durumdur.

ÇED Hizmetleri kapsamında dengeli olmayan iş dağılımı ve yatırımların yıllara göre değişkenliği düşünüldüğünde planlanan uygulamaların getireceği sorunlar daha da büyüyecektir. ÇED raporu hazırlama ve onay sürecinde sadece işlem ÇED Raporu hazırlayan veya onay merci Çevre, Şehircilik ve İklim Değişikliği Bakanlığı`nda bitmemektedir. İlgili kamu kurum/kuruluşlarından talep edilen görüşlerin uzun sürelerde verilmesi, ÇŞİDB Merkez ve 81 Taşra teşkilatlarında farklı uygulamalar ile süreçlerin yönetilmesi, bölgeye göre iş konularında ki şartları değişikliği vb. hususlar ÇED süreçlerinde iş bitirme zamanlarını etkilemekte ve uzatmaktadır.  Bu uzun süreçler bir ÇED firması için yeni iş alamaması ve dolayısıyla sektörün zora girmesine sebep olacaktır.

Hali hazırda yatırım yapılacak projelere ait ÇED formatı verilirken faaliyet/sektör bazında Raporlarda görev alması istenilen meslek ve yeterlikler belirlenmekte olup sektörlere göre yetkilendirme planlaması ek bir fayda sağlamayacaktır.

İş ve konu bazında kota/ sektörel sınırlama getirilmesi küçük ölçekli ÇED Hizmetleri veren yetkili firmalar için haksız rekabet getirme riski bulunmaktadır. Proje özelinde gerekli tecrübeye sahip uzmanlar ile raporu tüm işlemler layıkıyla yapılabilir.

Bir diğer konu ise ÇED Sektörüne asgari fiyat tarifesinin olmamasıdır. Raporu hazırlayan firma tüm çalışmaları ve diğer meslek grupları ile olan koordinasyonu sağlarken çok düşük fiyatlara işler yapmak zorunda kalmaktadır. ÇŞİDB`nın ÇED başvuru ve inceleme harçları, iş ve potansiyeli (Yatırım miktarı, Kapsamı vb.) birlikte düşünülüp oluşturulacak formülasyon ile asgari tarife getirilmesi, ÇED sektöründe kalitenin artmasına, daha özenli çalışılmasına ve firmalardaki iş yoğunluğunun azalmasına yardımcı olacaktır. Aynı zamanda istihdamın artması sağlanabilecektir.

Tespit 6: Çevre, Şehircilik ve İklim Değişikliği Bakanlığı Merkez ve İl Müdürlüklerine sunulan her bir başvuruda başvurunun incelenmesi sonucu farklı işlemler ve birbirinden farklı eksikliklerin verilmesi Meslektaşlarımız ve paydaşlarımızın için süreçlerin yönetilmesinde çok önemli bir engel ve sorundur.

Uygulamada hazırlayıcı ve kontrol edici olarak yer alan kamu/özel kuruluşlar ve kişilerin süreç yönetimlerinde kılavuz olarak kullandığı ve Teknik Uygulama olarak isimlendirilen mevzuatların Merkez ve 81 İl Taşra teşkilatlarında ve hatta kendi içlerindeki birim ve personelce farklı yorumlanması ve uygulanması Çevre Sektör süreçlerinin sürdürülebilirliği, etkinliği ve kalitesi bakımından düşünülüp düzenlenmesi gereken önemli bir konudur.

Talep 6: Meslektaşlarımızca yürütülen iş ve işlemler kapsamında yapılan başvurularda en önemli husus zamandır. Bu sebeple işlemlerin bir an önce tamamlanması sürdürülebilir çevre politikalarının sağlıklı şekilde yürütülmesi ve ekonomik olarak önem arz etmektedir. Ancak kamu kurum/kuruluşlarının ve çalışanlarının inceleme/onay süreçlerindeki farklı uygulama ve yaklaşımları, başvurulara bütüncül şekilde yaklaşılmayıp verilen sürelerin hak olarak görülüp incelemelerin süre sonlarına bırakılması ve eksiklik verilmesi, tamamlanan eksiklikler sonrası yeni eksikliklerle sürecin uzaması söz konusudur. Bu hususta tüm teşkilatın aynı doğrultuda süreçlerin yönetileceği aksiyonların alınması, Kanun, Yönetmelik, Genelge vb. mevzuatların ülke genelinde uygulama bütünlüğünün sağlanması gerekmektedir.

Tespit 7: Çevre İzin ve Lisans Yönetmeliği kapsamında firmaların Üretim konuları ve miktarları doğrultusunda hava emisyonu, atıksu ve gürültü konularında Çevre İzni, Atık Yönetimi konularında Çevre Lisansı süreçleri yürütülmektedir. Ancak Kirletici yükleri bakımından doğaya doğrudan kirletici etkisi olan faaliyetler üretim konuları ve miktarları ile mevzuat kapsamında yer almadığı için muaf/kapsam dışı tutulmaktadır.

Talep 7: Mevcut mevzuatlar ve Sürdürülebilir Çevre Politikaları doğrultusunda Kamu/Özel Kurum kuruluşların, meslektaşlarımızın ve paydaşlarımızın amaçları Temiz Çevre ve Çevre Kirliliğinin önlenmesi ve sürdürülebilir olması olarak özetlenebilir. Ancak uygulanan ve planlanan mevzuat kapsamlarının üretim konu ve miktarları gözetilerek belirlenmesi hedeflenen amaçlar ile çelişki oluşturmaktadır. 

Üretim konuları ve kapasiteleri ile ilgili mevzuat kapsamlarına alınmayan birçok sektör ve tesis oluşturdukları Kirlilik yükleri bakımından kontrol edilmesi ve kayıt altına alınması gerekmektedir. Mevzuat kapsamları belirlenirken Üretim konuları/kapasiteleri ve oluşturdukları kirlilik yükleri dikkate alınmalıdır. Faaliyetler konularına göre değerlendirilmeli Kirlilik Yükleri hesaplamalarının ve Geri Kazanım faaliyetleri için sağlıklı ve teknik olarak hazırlanacak Kapasite Raporları`nda Çevre Mühendisi imzasının olması ÇŞİDB tarafından ilgili kurumlardan zorunluluk olarak talep edilmelidir.

Bu şekilde bir yaklaşım Çevreye doğrudan kirletici etkisi olan birçok faaliyeti kapsam içine alarak kontrol altına alınmasını, takip edilmesini, sektör potansiyelinin artmasını (dolayısıyla istihdam ve ekonomik kazanımlar) sağlayacak olup Sürdürülebilir Çevre Politikalarına katkı sağlayacaktır.

Çevre Mevzuatları kapsamında Muafiyet/kapsam dışı olarak tespit edilen faaliyetler için ÇŞİDB tarafından duyurular ile değil mevzuat düzenlemeleri ile zorunluluklar getirilmelidir.

Tespit 8: Kamu Kurum/Kuruluşlarının (Hastaneler, DSİ, Karayolları vb.) ÇED Yeterlik Belgesi sahibi olmaları ve Çevre Danışmanlık hizmetleri ihalelerinde maliyet ve süreç hesaplamalarında kontrolsüz ve denetimsiz şekilde hareket etmeleri Çevre Sektörlerinin sürdürülebilir şekilde kalkınmasına, gelişimine ve fiyat politikasına zarar vermektedir.

Talep 8: Kamu Kurumlarının Yeterlik Belgesi sahibi olmaları icracı ve denetleyici tarafları bileştirmesi sebebi ile denetlenebilirlik ilkesine aykırı bir durum oluşturmaktadır. Yapılacak olası hatalı uygulamalarda kendi iç denetimlerinin sağlıklı olmayacağı, iki kamu kurumunu karşı karşıya getirebileceği ve uygulanacak Asgari Fiyat uygulamalarında adaletsiz bir durum oluşturacağı düşünülmeli ve iyi değerlendirilmelidir.

Çevre Sektörleri kapsamında alınacak hizmetler için çıkılacak ihalelerde hesaplanan yaklaşık maliyetlerin ve ihale şartlarının konulara hakim ve ehil olan Çevre Mühendisleri tarafından hazırlanması ve uygulanması gerekmektedir. Konunun sürdürülebilir olması için denetimler sıklaştırılmalı, mevzuat olarak zorunluluklar getirilmeli ve Asgari Ücret Uygulamaları kapsamına alınmalıdır. 

Tespit 9: Çevre Danışmanlık ve ÇED Sektörleri için Çevre Laboratuvar Sektörü için uygulanmakta olan MELBES sistemi benzeri bir sistem getirilmesi firmaların Bakanlık sistemi tarafından atanması planlamaları

Talep 9: Çevre Danışmanlık ve ÇED Sektörlerinin vermiş oldukları hizmetler bilgi, tecrübe ve yönetmelik yorumlamaya dayanmaktadır. Bu sebeple sözleşmenin tarafları olan Danışmanlık/ÇED Sektörü ve Tesisler varken sorumluluk 3. bir kuruma ait olamaz. Sayısal netliklerin olduğu sektörler için yapılan mevcut uygulamalarda yaşanılan sıkıntılar düşünüldüğünde atama sisteminin danışmanlık ve ÇED sektörleri için uygulanması zor görünmektedir.

Diğer Tespit ve Talepler:

-        Çevre İzin ve Lisans Yönetmeliği kapsamında yapılan başvurularda yetkili Danışmanlık firmaları ile birlikte denetim yapılmaması, faaliyet sahipleri nezdinde meslektaşlarımızın dikkate alınmasını engellemektedir.

-        Birleşik Denetim programlarının Faaliyetler ile birlikte yetkili Danışmanlık firmalarına da bildirilmesi, sürecin sağlıklı ve kontrollü şekilde yürütülmesi için önem arz etmektedir.

-        E-İzin ve E-ÇED uygulamalarında ilgili iş ve işlemlerin yetkili firma koordinatörleri tarafından takip ve kontrol edilebilmesinin sistemsel olarak düzenlenmesi, süreçlerin ve başvuruların daha sağlıklı olması ve iş yükünü azaltması bakımından önem arz etmektedir.

Çevre Danışmanlık Hizmetleri firmalarında çalışan her teknik personelin Çevre İzin ve Lisans Yönetmeliği Ek Listeleri kapsamında Sekiz (8) adet Ek-1 ve Onaltı (16) adet Ek-2 listelerinde tanımlı tesislere bakabileceği Yeterlik şartları ile belirlenmiştir. Burada yeni firma ve sözleşme ekleme durumunda sağlıklı bir geçiş ve istihdam alımı gerçekleştirilmesi için  belirli bir süre aralığında sadece Koordinatör özelinde faaliyet sorumluluğu kotasının arttırılması (Örn.: 3 ay Ek-1 için 8+4 – Ek-2 için 16+8 gibi) önem arz etmektedir.