Geçtiğimiz günlerde Amerika Birleşik Devletleri’nin güneyinde bulunan Texas eyaletinde ekstrem bir doğa olayı meydana geldi. Eyalet genelinde sıcaklıklar ortalama 25-40 derece düştü ve bazı bölgelerde -20 dereceye ulaştı. 30 milyon nüfusa sahip olan eyalette yaklaşık 70 kişi soğuktan ve hava koşullarından kaynaklanan kazalardan hayatını kaybetti. Texas’ta yaşanan süreç iklim krizi tartışmalarını bir kez daha gündeme getirdi ve iklim değişikliğinin canlılar üzerindeki etkisini, doğa karşısındaki güçsüzlüğümüzü yeniden tartışmamıza neden oldu.

Dünyanın pek çok yerinde olduğu gibi Texas’ta yaşananlar için de iklim krizinin direkt sonucudur demek doğru olmasa da ilişkili olduğunu söylemek mümkündür. Bilim insanları ilk analizler sonucunda, aşırı soğumanın sebebi olarak Arktik Polar Vortex’i (kutup girdabı) işaret etmektedir. Arktik Polar Vortex Kuzey kutbunda yer alan alçak basınç ve soğuk hava alanıdır. Bu alanda kışın güçlenen hava akışları soğuk hava kütlesinin kutup bölgesinde tutulmasını sağlar. Kutup ve orta enlemler arasındaki sıcaklık farkı, girdabın güçlenmesinde etkilidir. Bazı zamanlar, kutup bölgesinde sıcaklığın artmasıyla birlikte girdap zayıflar ve jet akımlarıyla soğuk havanın aşağı enlemlere taşınmasına sebep olur. Bu durum iklimin değişkenliği olarak nitelendirilir. Yani bir bölgenin havası belirli aralıklarla kendi iklim normallerinden sapmalar gösterip, aşırı sıcak, aşırı soğuk ya da aşırı yağışlı olabilir.

Küresel ısınma iklim normallerinden sapmanın sıklığını ve gücünü arttırmıştır. Küresel ısınmanın etkisinde Arktik bölgesi diğer bölgelerden daha hızlı ısınmaktadır. Bu durumda kutup ve orta enlemler arasındaki sıcaklık farkı azalmaktadır. Sonuç olarak girdap, normalden daha sık zayıflamakta ve soğuk havayı Amerika, Avrupa ve Asya’nın üzerine taşımaktadır. Ocak ayında İspanya’da yaşanan aşırı soğuklar yine aynı etkinin sonucudur.

Küresel sıcaklık ortalaması 1880’lerden beri yaklaşık 1 derece arttı ve her on yılda 0.15-0.20 derece artmaya devam ediyor. İklim krizinin etkilerini ileride yaşanacak bir felaket olarak görmek yanlıştır. Açıkça görülen mevsim normallerinin değişimi, iklim krizinin etkilerini bugünden yaşadığımızın kanıtıdır. Özellikle İstanbul’da son yıllarda mevsim normallerinin üzerinde seyreden sıcaklık, aşırı yağış, dolu ve hortum gibi ekstrem olayların sıklığı ve şiddeti artmıştır.  

Texas’ta yaşanan doğa olayının bize gösterdiği diğer husus da mevcut durumda hükümetlerin ve yerel yönetimlerin iklim krizi ile mücadele kapsamında sera gazı salınımını azaltmasının yanı sıra iklim krizinin etkileriyle de mücadele etmeyi öğrenmesi gerektiğidir. Türkiye ile aynı enlemlerde bulunan ve iklimi Antalya-İzmir ile yakın olan Texas’ta; -20 dereceye ulaşan sıcaklık yüzünden su boruları donmuş, su tankları ve pompalar zarar görmüş ve günlerce evlere temiz su temin edilememiştir. Elektrik şebekeleri çökmesi sonucu yaklaşık 4,5 milyon insana dondurucu soğuklarda elektrik verilememiştir. Texas’ta iklim krizini yönetememe krizi oluşmuş ve bunun sonucunda onlarca insan hayatını kaybetmiştir.  

Texas’ta yaşananlar Türkiye açısından da ders çıkartılması gereken konular olmalı, acil eylem planları oluşturmak ve altyapı sorunları çözülmek üzere bir an önce adım atılmalıdır.

Hükümetlerin ve yerel yönetimlerin iklim krizi ile mücadele planları; bütünlüklü bir program çerçevesinde, sonuç almak üzere önlemler hedeflenerek yürütülmediği sürece yaşanacak esktrem olayların daha sık yaşandığına tanıklık edeceğiz.

İklim krizi ile mücadele etmek için dünya çapında ivedilikle harekete geçilmelidir. 2021 yılında yapılması planlanan COP26 olarak bilinen 2021 Birleşmiş Milletler İklim Değişikliği Konferansı’nda iklim krizi ile mücadele başlıklarının ertelenemez ve üzerine pazarlık yapılamaz olduğu karar altına alınmalı, ekstrem doğa olaylarının sıklaşmasını engellemek için; ülkelerin kalkınma ve enerji politikalarının uygun hale getireceği günü beklemeden iklim krizi ile mücadele programları hayata geçirilmelidir.

TMMOB Çevre Mühendisleri Odası İstanbul Şube