T.C      

İSTANBUL VALİLİĞİ

ÇEVRE ve ŞEHİRCİLİK İL MÜDÜRLÜĞܑNE

  

 

İTİRAZ KONUSU           :  Çevre ve Şehircilik Bakanlığınca 29.05.2013 tarih ve 5446 sayılı kararıyla onanan İstanbul İli,  Adalar İlçesi, Heybeliada  Mahallesi, 156 ada, 1 No‘lu parselin (Yassıada) "Askeri Alan"  kullanımının "Turizm+Kültürel Tesis Alanı", "Kayalık Alan"  ve "İskele Alanı"  kullanımına dönüştürülmesine ilişkin 1/5000 ölçekli Koruma Amaçlı Nazım İmar Planı Revizyonu ve 1/1000 ölçekli Koruma Amaçlı Uygulama İmar Planı

 

                                   

ASKI TARİHİ                  : İtiraza konu planlar 12.06.2012-12.07.2013 tarihleri arasında 1 ay (30) gün süre ile İl Çevre ve Şehircilik Müdürlüğü binasında askıya çıkarılmıştır. 

AÇIKLAMALAR 

İtiraza konu plan kararlarının alındığı Yassıada, günümüzde gerek doğal yapısı gerekse üzerinde yer alan yapıları, kıyı kesimi, deniz florası ile korunması gerekli-sürdürülebilir bir ekosistem anlayışının gerekli olduğu ve halihazırda yerleşimin olmadığı bir nitelik taşımaktadır. Uzun yıllardan beri herhangi bir fiziki koruma müdahalesinin yapılmadığı ve zaman zaman mülkiyet ve kullanım hakkının el değiştirdiği Yassıada, son olarak Hazine mülkiyetinden çıkarılmış ve Milli Emlak Müdürlüğü‘nün 27.04.2011 tarih ve 13071 sayılı yazısı ile Kültür ve Turizm Bakanlığı Kültür Varlıkları ve Müzeler Genel Müdürlüğü‘ne müze olarak kullanılmak üzere tahsis edilmiştir. 

İTİRAZ GEREKÇELERİ

1. Çevre ve Şehircilik Bakanlığı‘nca Adalar İlçesi, Yassıada, 156 ada 1 parselin "Sürdürülebilir koruma ve kontrollü kullanım alanı" olarak belirlenmesinin uygun olduğuna dair İstanbul I. Bölge Tabiat Varlıklarını Koruma Bölge Komisyonu‘nun 10.10.2012 tarih ve 01-157 sayılı kararını onayan 08.11.2012 tarih ve 8923 sayılı kararına Adalar Belediyesi ve diğer bazı kurumlarca askı süresi içinde itiraz edilmiştir. Yassıada‘da yapılaşma imkanı yaratan ve koruma statüsünü değiştiren bu karar gerek usul gerekse esas itibari ile yapılan itirazlar ışığında iptal istemiyle karşı karşıyadır. Yassıada üzerindeki söz konusu koruma kararı değişikliğinin yapılan itirazlar sonucundaki yasal durumu ve geçerliliği netleşmeden yapılacak tüm plan değişiklikleri ve imar düzenlemeleri geri dönüşü imkansız etkiler yaratabileceğinden ve kamuyu zarara uğratabileceğinden, bu alana ilişkin Adalar İlçesi, Heybeliada  Mahallesi, 156 ada, 1 No‘lu parselin (Yassıada) "Askeri Alan"  kullanımının "Turizm+Kültürel Tesis Alanı", "Kayalık Alan"  ve "İskele Alanı"  kullanımına dönüştürülmesine ilişkin 1/5000 ölçekli Koruma Amaçlı Nazım İmar Planı Revizyonu ve 1/1000 ölçekli Koruma Amaçlı Uygulama İmar Planı‘nın iptali söz konusudur.

2. Çevre ve Şehircilik Bakanlığınca 29.05.2013 tarih ve 5446 sayılı kararıyla onanan İstanbul İli,  Adalar İlçesi, Heybeliada  Mahallesi, 156 ada, 1 No‘lu parselin (Yassıada) "Askeri Alan"  kullanımının "Turizm+Kültürel Tesis Alanı", "Kayalık Alan"  ve "İskele Alanı"  kullanımına dönüştürülmesine ilişkin 1/5000 ölçekli Koruma Amaçlı Nazım İmar Planı Revizyonu ve 1/1000 ölçekli Koruma Amaçlı Uygulama İmar Planı usul bakımından planların farklı ölçekleri ve bu ölçeklerin gerektirdiği planlama yaklaşımlarının ve niteliklerinin birbirine uyumu konusundaki "kademeli birliktelik" ve "plan hiyerarşisi"ne uymamaktadır. İmar mevzuatımızın öngördüğü "planlama kademeleri arasındaki uyumun gözetilmesi" ilkesi ve imar planlarında farklı kademeler arasında uygunluk sağlanması gereğinin imar yasasının amir hükmü olduğu dikkate alındığında üst ve alt ölçekli iki planın aynı makam oluru ile aynı tarihte askıya çıkması imar kanununa ve usullerine aykırıdır. Kaldı ki, bu durum üst ölçekli planın askı sürecindeki olası itiraz haklarını ve planın değişikliğe gidebileceği hususları baştan yok sayan bir uygulama olduğundan, plana dair yasal hak kullanımlarının önünü kesmiştir. 

3. İtiraza konu planlar, Adalar Belediyesi sorumluluğundaki bir alanda ve bu alandaki farklı nitelikler taşıyan adaların bütünlüğünü gözeterek yapılması gerekirken, plan değişikliği ve ona bağlı alt ölçekli planın yapım sürecinde Adalar Belediyesi‘nin görüş ve beyanlarına başvurulmamış olması, sorumlu idari ve kamu kurumlarının planlama sürecinde gereken katkı ve rollerinin eksik bırakıldığı bir durum yaratmıştır. Bu durum, Plan Yapımına Ait Esaslara Dair Yönetmelik‘in 2. Bölüm‘ünün 4. Maddesi‘nde yer alan "Planlar, ilgili kurum ve kuruluşlarla ve plan kapsamındaki ilgili idarelerle işbirliği sağlanarak Bakanlıkça yapılır veya yaptırılır" ifadesi ile çelişmekte ve Adalar Belediyesi‘nin kurum görüşü olmaksızın hazırlandığı için katılım ve müzakere süreçleri bakımından yeniden değerlendirilmelidir.

4. İtiraza konu 1/5000 ölçekli Koruma Amaçlı Nazım İmar Planı Revizyonu, üst ölçek planı olan 1/100.000 Ölçekli İstanbul Çevre Düzeni Planı‘na (ÇDP) planlamada ölçekler arası uyumluluk gereği  uygun olmak zorundadır.  Ancak üst ölçekli plan kararlarında söz konusu alana ilişkin itiraza konu plan değişikliğinde öngörülen bir tasarruf bulunmazken bu yönde bir hedef de yer almamaktadır. Dolayısıyla itiraza konu plan değişiklikleri üst ölçek plan kararlarına aykırılık taşımaktadır.

5. Yapılan plan değişiklikleri halihazırda yerleşimin olmadığı, belirli sayıda ve kullanılmayan yapılar ve tarihi kalıntılar barındırmaktadır. Ayrıca söz konusu alan gerek kıyı bölgesinde gerekse ada kara parçası üzerinde korunması ve sürdürülmesi gerekli doğal-ekolojik bir değere sahiptir. Bu nedenle söz konusu alana dair yapılacak plan değişikliklerinde öncelikli hedefin kamusal nitelik ve adalar bütünlüğünü dikkate alması; doğal, ekolojik ve tarihi değerlerin olası yeni fiziksel yapılaşmalarla tahrip olmamasını sağlayacak, kıyı kesimindeki deniz altı flora ve faunasını gözetecek, kitlesel insan akımlarını cezbedici fonksiyonel önerilerden kaçınacak bir planlama anlayışını gözetmesi gerekmektedir. Ancak itiraza konu plan değişikliği bu hassasiyetlerden ve bütüncül planlama yaklaşımlarından uzak, büyük sermaye yatırımları için ayrıcalıklı imar koşulları yaratacak şekilde düzenlendiğinden kamusal nitelik ve adaların planlama bütünlüğü çerçevesinde yeniden ele alınması gerekmektedir.

6. İtiraza konu planlarda Yassıada‘nın kıyı kenar çizgisinin kara tarafında kalan alanı için turizm + kültürel tesis fonksiyonu getirilmiş ve yapılaşma koşullarını belirleyici emsal değeri  -iskele alanı hariç- 0,65 olarak belirlenmiştir. Adadaki mevcut yapıların azlığı dikkate alındığında, bu emsal değeri üzerinden başlayacak yapılaşmanın adanın ekolojik sürdürülebilirliğini tehdit edeceği ve yaratacağı cazibe ile öngörülmeyen ek yapılaşmaları da tetikleyebilecek bir nitelikte olduğu açıktır.   

7. İtiraz konusu plan değişikliğinin hukuk ve kamu yararı açısından bir diğer aykırılığı ise; bakanlığın kamusal idari bir işlem olarak edindiği plan onama yetkisini, kendi tasarrufundaki alanlar üzerinde kullanarak, bu mülkü en yüksek bedel ile satışa konu edilecek bir arazi şekline çevirmesidir. Yassıada‘nın mevcut fonksiyonu ile üzerindeki arsanın satışı sonucunda oluşan değerle, itiraza konu plan değişiklikleri sonucunda oluşan değer arasında büyük farklar bulunmaktadır. Bu nedenle, yapılaşma hakları kazandırılarak ve kısmen değiştirilerek yapılacak olan satış işlemi sonrasında ortaya büyük bir kentsel rant değeri çıkacaktır. Ayrıca itiraza konu plan değişiklikleri sonucu oluşacak olan rant, itiraza konu planların içeriği dikkate alındığında kamuya aktarılmaktansa özel mülkiyete aktarılacak ve kamu kullanımından kısıtlanacak bu alanda söz konusu işlem ile kamunun bir kez daha zarara uğramasına neden olunacaktır. 

8. Plan Yapımına Ait Esaslara Dair Yönetmelik‘in 6. maddesinde, Plan Değişikliği "Plan ana kararlarını, sürekliliğini, bütünlüğünü, teknik ve sosyal donatı dengesini bozmayacak nitelikte, bilimsel nesnel ve teknik gerekçelere dayanan, kamu yararının zorunlu kılması halinde yapılan plan düzenlemeleridir." olarak tanımlanmıştır. İtiraza konu revizyon plan ile değiştirilmek istenen ve 21 Kasım 2011‘de onaylanan Adalar İlçesi 1/5000 ölçekli Koruma Amaçlı Nazım İmar Planı‘nda Yassıada I. Derece Doğal Sit, Tarihi Sit ve 3. Derece Arkeolojik Sit Alanı olarak ve aynı zamanda bütünüyle ‘Askeri Alan‘ lejantında gösterilmiş, 2565 sayılı "Askeri Yasak Bölgeler ve Güvenlik Bölgeleri Kanunu ve yönetmelikleri ile ilgili mevzuat hükümlerine tabi alan" statüsünde olduğundan ilgili kurum görüşleri alınarak sismik araştırma amaçlı yapılar dışında yapılaşmaya kapalı olarak belirlenmiştir. Bu planda, konaklamalı turizm, kentsel sit alanları içinde önerilmiş, toplam 5,25 hektarlık bir alan konaklamalı turizm alanı olarak planlanmıştır. Turizme yönelik yeni alanlar açmak yerine mevcut yapı stokonun kullanıması hedeflenmiş ve konut alanları içerisinde konaklamaya imkân tanıyan plan kararları getirilmiştir. Ayrıca, mevcut günübirlik turizm alanlarının sıhhileştirilmesi ve yeni günübirlik turizm alanlarının yapılması önerilmiş, günübirlik kullanım olarak 21,56 hektarlık bir alan belirlenmiştir. Planda, günübirlik turizm alanlarında doğal yapıyı bozmayacak ve geçici yapı niteliğinde tek katlı yapılaşma önerilmiştir. Sonuçta, bu planla Adalar bütününde turizme dayalı talepleri dengeleyici ve ek yapılaşmalardan, doğal alan tahribatından uzak bir yaklaşım sergilenmeye çalışılmıştır. Ancak, yaklaşık 1,5 yıl sonra hazırlanan itiraza konu plan değişikliği ile Yassıada‘ya ağırlıklı olarak "Turizm+Kültürel Tesis Alanı" kullanımı getirilmiş, 0,65 emsal değeri üzerinden önemli bir oranda yapılaşma imkanı yaratılmış ve yukarıda ifade edilen plan öngörüleri ve Adalar bütünündeki turizm yaklaşımları dikkate alınmamıştır. Plan Yapımına Ait Esaslara Dair Yönetmelik‘in 6. Maddesinde belirtilen durum oluşmaksızın yapılan itiraza konu plan değişikliği, bilimsel dayanaktan yoksundur. Kaldı ki, ilgili Bakanlık ve Yıldız Teknik Üniversitesi ortaklığında yürütülen İstanbul Turizm Master Planı‘nın hedef ve stratejileri, kararları beklenmeksizin yapılan itiraza konu plan değişikliği ve ona dayalı hazırlanan uygulama imar planı bilimsellikten ve planlama ilkelerinden son derece uzak ve keyfi bir durum yaratmıştır.

9. İtiraza konu planlar ve bu planlarla bir bütün olan raporları incelendiğinde, söz konusu adada bu planarın yapımını gerekli kılacak tek gerekçe olarak mevcut yapıların fiziki açıdan yıprandığı ve bu yapıların kullanıma dayalı koruma ihtiyacı ortaya koyulmaktadır. Fiziki yapıların yıpranmışlığı ve tescilli yapıların tarihçeleri dışında bir bilgiye veya bulguya yer verilmeyen plan raporlarında, 1/5000 Ölçekli Koruma Amaçlı Nazım İmar Planı Revizyonu‘nda, Plan Yapımına Ait Esaslara Dair Yönetmelik‘in gerektirdiği fiziki, çevresel, jeolojik vd. analizlerin yapılmadan, getirilecek plan kararlarının Adalar ilçesi sorumluluğundaki diğer yerleşik ve yerleşik olmayan adalara yönelik etkileri irdelenmeden plan hükümleri geliştirildiği anlaşılmaktadır. Bu nedenle getirilen plan kararlarının, yukarıda değinilen koruma-kullanma ilişkisi dışına çıkarak alanı yoğun insan ziyaretlerine açık hale getirecek ayrıcalıklı imar koşulu yaratmaya dönük olduğu ve 1/1000 Ölçekli Koruma Amaçlı Uygulama İmar Planı‘na yön vermekten uzak olduğu açıktır.

10. 21 Kasım 2011‘de resmiyet kazanan Adalar İlçesi 1/5000 ölçekli Koruma Amaçlı Nazım İmar Planı‘nda Yassıada I. Derece Doğal Sit, Tarihi Sit ve 3. Derece Arkeolojik Sit Alanı olarak ve aynı zamanda bütünüyle ‘Askeri Alan‘ lejantında gösterilmiştir. İtiraza konu planlar, Adalar bütününde kapsamlı analiz ve bilimsel çalışmalar sonucu oluşturulan bu plan ve kararları ile de çelişmektedir. Ayrıca söz konusu planlara ait notlarda, önerilen arazi kullanım kararları ve değişikliklerini gerektirecek bilimsel nedenler, analiz ve tespitlere de yer verilmemiştir.

Sonuç olarak yukarıda sıralanan nedenler ışığında, Çevre ve Şehircilik Bakanlığınca 29.05.2013 tarih ve 5446 sayılı kararıyla onanan İstanbul İli,  Adalar İlçesi, Heybeliada  Mahallesi, 156 ada, 1 No‘lu parselin (Yassıada) "Askeri Alan"  kullanımının "Turizm+Kültürel Tesis Alanı", "Kayalık Alan"  ve "İskele Alanı"  kullanımına dönüştürülmesine ilişkin 1/5000 ölçekli Koruma Amaçlı Nazım İmar Planı Revizyonu ve 1/1000 ölçekli Koruma Amaçlı Uygulama İmar Planı‘nın iptali konusunda gereğini arz ederiz.

Saygılarımızla,

TMMOB Çevre Mühendisleri Odası

İstanbul Şubesi Yönetim Kurulu

 

EK 1. İstanbul İli,  Adalar İlçesi Yassıada 1/5000 ölçekli Koruma Amaçlı Revizyon Nazım İmar Planı ve 1/1000 ölçekli Koruma Amaçlı Uygulama İmar Planı Açıklama Raporu