2014 yılında yayımlanan ve ÇED sürecini bilimden ve kamu yararından daha da uzaklaştıran ÇED Yönetmeliği`ne dair Odamızın ve diğer kurumların açtıkları davalar sonucunda ÇED Yönetmeliği`nin en önemli maddelerinde ve Ek listelerinde yürütme durdurma kararları verilmişti. Bunun üzerine Çevre ve Şehircilik Bakanlığı mahkeme kararlarının özünü ve gerekçelerini göz ardı ederek, davacı kurumlarla demokratik katılımcı bir iletişim kurmadan, görüşleri ve önerileri dikkate almaksızın 9 Şubat 2016 tarihinde yeni düzenlemeler yapmış ve Resmi Gazete`de yayınlamıştı.   

Dava süreci devam ederken geçtiğimiz günlerde İdari Dava Daireleri Kurulu tarafından açtığımız davaya dair yeni bir karar elimize ulaştı. (Mahkeme kararı, ekli pdf dosyada yer almaktadır.)

Bu karara göre 25 Kasım 2014 yılında yayımlanan ÇED Yönetmeliği artık yok hükmündedir.

Yönetmeliğin temeli olan kapsam ve tanım maddelerinde önemli yürütme durdurma kararları alınmıştır. Şöyle ki;

Yönetmeliğin Kapsam Başlığı`nda  2. Madde`nin c bendinde yer alan "Çevresel Etki Değerlendirmesi kapsamına giren projelerin inşaat, işletme ve işletme sonrası izlenmesi ve denetlenmesini, kapsar" ifadesinin ve

Yönetmeliğin Tanımlar Başlığı`nda 4. Madde`nin i bendinde yer alan "Çevresel etki değerlendirmesi süreci: Gerçekleştirilmesi planlanan projenin çevresel etki değerlendirmesinin yapılması için başvuru ile başlayan; inşaat, işletme ve işletme sonrası çalışmaları kapsayan süreci," ifadesinin yürütmesi Danıştay İdari Dava Daireleri Kurulu kararı ile durdurulmuştur.

Danıştay İdari Dava Daireleri Kurulu kararı ile yönetmeliğin temel dayanağı ortadan kalkmıştır. Mahkemenin kararı ise her zaman, her platformda vurguladığımız Anayasa Mahkemesi kararlarına ve sağlıklı çevrede yaşama hakkına dayanmakta olup ÇED`in planlama aşamasında her yönü ile yürütülmesi gereken bir bilimsel süreç olduğu vurgulanmıştır.

Yine Yönetmeliğin 4. Maddesi`nin p bendindeki "izleme ve kontrol" tanımının da yürütmesi aynı karar ile durdurulmuştur. Bu karar, mahkemenin daha önce izlemelere dair verdiği karar üzerine yapılan 9 Şubat 2016 tarihli yeni yönetmelik düzenlemesini de hükümsüz kılmıştır.

"p) İzleme ve kontrol: Gerçekleştirilmesi planlanan projeye dair "Çevresel Etki Değerlendirmesi Gerekli Değildir" veya "Çevresel Etki Değerlendirmesi Olumlu" kararı alındıktan sonra, inşaat, işletme ve işletme sonrası dönemine ilişkin kararın verilmesine esas teşkil eden şartlar doğrultusunda yürütülmesinin sağlanması için yapılan çalışmaların bütününü,"

ÇED Süreci Bekleme Odalarına Alınamayacak!

Yönetmeliğin 20. Maddesindeki sürelerin uzatılması ve durdurulması başlığı kapsamında Bakanlıkça sürelerin belirsiz biçimde uzatılması ve sürecin durdurulmasının hukuka uygun olmadığına kararı verilmiştir.

"Sürelerin uzatılması ve durdurulması

MADDE 20 –  (1) Bu Yönetmelikte belirtilen süreler, proje sahibi, Bakanlıkça yeterlik verilmiş kurum/kuruluşların talebi ve Bakanlıkça da uygun görülmesi halinde ya da Bakanlığın doğrudan gerekli gördüğü hallerde, gerekçesi belirtilerek Bakanlık tarafından uzatılabilir veya durdurulabilir. Bakanlıkça yeterlik verilmiş kurum/kuruluşlara raporlarla ilgili eksiklikleri gidermesi ve ilave işlemler yapması için verilen süreler ÇED sürecine dahil değildir."

Bu madde uyarınca birçok projenin ÇED süreci durdurulup ya da süre tanınarak yıllarca sürüncemede bırakılabiliyordu. Bu durum hem yatırımcıyı mağdur ediyor hem de uygun olmayan projelerin "uygun hale getirilmesi" için süre tanınmasına, halkın projeleri takip etmesine engel olabiliyordu. Bu kapsamda sürüncemede bırakılan bütün ÇED süreçleri boşa düşmüş oldu. Örneğin; Adana ve Çanakkale Bölgesi`ndeki birçok termik santral projesinin ÇED süreci de benzer şekilde uzatılmıştı… Bu örnekler birçok sektöre dair de verilebilir.

Bakanlığın; süre uzatma veya durdurma kararlarının çoğunluğu, diğer kurumların olumsuz görüşlerine dayalı olarak ÇED olumsuz kararı vermekten imtina etmesinden kaynaklanmaktadır. Özetle Bakanlık, ÇED olumsuz kararı vermek yerine süreci uzatmak yada durdurmayı tercih etmektedir.    Artık siyaset alanı ve bürokrasi, ÇED sürecini bir engel olarak görmemeli, sorumluluğu diğer kurumlara atmaktan vazgeçmeli ve bilimin öncülüğünde verilmesi gereken kararı vermelidir.

Entegre Projelerde Bütüncül ÇED Zorunlu!

Entegre projelerin tamamını kapsayan bir ÇED süreci Bakanlığın insiyatifine bırakılıyordu. Yönetmeliğin 25. Maddesi`ne göre Bakanlık "isterse" projenin bütün ilgili tesisleri kapsanarak bir ÇED raporu hazırlanıyordu. Bu maddenin de yürütmesi durduruldu ve Mahkeme tarafından verilen kararda, tabiri caizse Bakanlığın çevresel ve bilimsel hassasiyetle davranması gerektiğine, ÇED`in bütüncül ele alınmasının önemine ve kümülatif etkinin göz önünde bulundurulmasına vurgu yapıldı.

Çok Üzgünüz Ancak Umutsuz Değiliz!

Ülkemizin çevre mevzuatının temeli olan ÇED Yönetmeliği`nin dayanak maddelerinin ve yönetmeliğin uygulanması ön görülen tesisler listesinin birçok maddesinin yürütmesi durdurulmuştur. Mahkeme kararları sonucunda Yönetmelik artık uygulanamaz hale gelmiştir. Bakanlığa defalarca uyarılar yapmamıza rağmen uyarılarımız göz ardı edilmiş ve dolayısıyla yatırımcı da, çevre sektörü de, toplum da, doğa da mağdur edilmiştir. Bu duruma çevre mühendisleri olarak üzülüyoruz çünkü ülkemizin geleceği riske atılıyor…

Ancak umutsuz değiliz, asla da olmadık. TMMOB Çevre Mühendisleri Odası olarak yaşanan bu krize karşı mesleğimizden ve bilimden gelen birikim ile çözüm üretiyor ve ÇED sürecinin tamamını bütün kesimleri de kapsayacak şekilde ele alacak ve yeni bir ÇED Yönetmeliği`nin temellerini atacak bir Çalıştay için harekete geçiyoruz.

Çağrımızdır!

Her zaman söyledik, biz sorunlara ve mevzuata çözümü, mahkemede değil masa başında aklın ve bilimin ışığında demokratik katılım ile üretmek istiyoruz. Ülkemizin demokrasi tarihinde önemli kırılmalar yaşanan bir dönemde, demokrasinin önemini bir kez daha vurguluyor, demokrasinin meslek odaları, sivil toplum kuruluşları ile ayakta durabileceğini "sesimize kulak tıkayanlara" hatırlatmak istiyoruz.

Ve, Ekim ayında bütün ilgili kurum, kuruluş ve kişilerin katılımı ile yapacağımız ÇED Çalıştayımıza Çevre ve Şehircilik Bakanlığımızı, yatırımcıları, çevre sektörünü, ekolojik krize karşı mücadele eden bütün kişi ve kurumları davet ediyoruz. Biliyoruz ki,  ÇED bir planlama sürecidir ve planlama kulak tıkayarak veya yok sayarak olmaz. Hep birlikte ülke, toplum ve doğa yararına bir ÇED Yönetmeliği hazırlayabileceğimize her zamankinden daha çok inanıyoruz.

TMMOB Çevre Mühendisleri Odası

Yönetim Kurulu